کشف گورهای دسته جمعی در دو بیمارستان غزه که به گفته مقامات فلسطینی حاوی صدها جسد است، توجه کارشناسان و مسئولان سازمان ملل متحد را به خود جلب کرده است.
آگهیرویترز در گزارشی آورده است که در پی کشف این گورهای دسته‌جمعی، رئیس نهاد حقوق بشری سازمان ملل و برخی دیگر از مسئولان این سازمان خواستار تحقیقات بین‌المللی در این خصوص شده‌اند.
گور دسته جمعی اگرچه در قوانین بین‌المللی تعریفی از آن ارائه نشده، اما همانطور که از عنوان آن بر می‌آید محل دفن چندین جسد است که در کشف جنایات جنگی احتمالی می‌تواند حائز اهمیت قلمداد شود.
در مورد گورهای دسته جمعی کشف شده در غزه چه می دانیم؟
به گفته مقامات فلسطینی، گور دسته جمعی کشف شده در بیمارستان ناصر، مهم‌ترین موسسه ارائه دهنده خدمات پزشکی در مرکز غزه، حاوی دست کم ۴۰۰ جسد است. این گور دسته جمعی پس از خروج نیروهای اسرائیلی از شهر خان یونس کشف شد.
گزارشگران رویترز روز دوشنبه گذشته شاهد بیرون کشیدن اجساد توسط کارکنان اورژانس از زیر خاک در خرابه‌های بیمارستان ناصر بودند.
ویدئویی که تصاویر آن توسط رویترز در ماه ژانویه گرفته شده بود، حفر یک گور دسته جمعی و دفن اجساد توسط فلسطینی‌ها را نشان می داد.
بنا به این گزارش، فلسطینیان در آن زمان به دلیل عدم دسترسی ایمن به محل دفن مناسب در مکانی دورتر، مجبور به دفن اجساد در محوطه بیمارستان ناصر شده بودند.
مقامات فلسطینی همچنین گور دسته جمعی دیگری را در بیمارستان الشفاء واقع در در شمال غزه کشف کردند که پیشتر همانند چند مرکز درمانی دیگر، هدف عملیات نیروهای ویژه اسرائیلی قرار گرفته بود.
رویترز فیلم‌هایی را که از ماه نوامبر از روند حفر گورهای دسته جمعی در نزدیکی این بیمارستان گرفته شده است مورد بررسی و تایید قرار داده است.
راوینا شامداسانی، سخنگوی دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد روز سه شنبه گفت که برای تأیید تعداد اجساد به انجام تحقیقاتی نیاز است، اما «مشخصاً اجساد متعددی کشف شده است.»
خانم شامداسانی که به نمایندگی از وُلکر ترک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد سخن می‌گفت، یادآور شد: «برخی از اجساد مشاهده شده در این گورهای دسته جمعی دست‌هایشان بسته بود، موضوعی که نشان‌دهنده نقض جدی قوانین بین‌المللی حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه است و باید تحقیقات بیشتری در مورد آنها انجام شود.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
آیا تحقیقاتی در جریان است؟
دیوان کیفری بین‌المللی در لاهه تحقیقات فعالی را در مورد جنایات صورت گرفته در روز ۷ اکتبر توسط شبه‌نظامیان حماس و پاسخ نظامی اسرائیل آغاز کرده است.
دادستانی دادگاه صلاحیت رسیدگی به جرائم در قلمروهای فلسطینی را دارد، اما تاکنون هیچ اظهارنظر علنی در مورد کشف گورهای دسته جمعی نکرده است.
گورهای دسته جمعی در کدام نقاط دیگر از جهان کشف شده اند؟
موارد اخیر کشف گورهای دسته‌جمعی که در خبرگزاری‌های بین‌المللی بازتاب یافت، به درگیریها در سودان و اوکراین مربوط می‌شود.
کی‌یف می‌گوید بیش از ۱۴۰۰ نفر در زمان اشغال شهر بوچا توسط روس‌ها، در پی تهاجم نظامی ارتش روسیه کشته شدند، در حالیکه جسد بیش از ۱۷۵ نفر از قربانیان در گورهای دسته جمعی کشف شد.
آندری کوستین، دادستان کل اوکراین دو سال پس از گذشت وقایع بوچا، طی سخنانی در ماه جاری گفت که این قتل‌ها به وضوح از «شاخص‌های نسل کشی» برخوردارند.
از سوی دیگر در استان دارفور غربی سودان، طی کشتارهای دسته‌جمعی در شهر الجنینه که طی ماه‌های فروردین و خرداد سال گذشته صورت گرفت، دست کم ۱۰۰۰ جسد در قبرستان الغابة دفن شدند.
آیا برهم زدن گور دسته جمعی غیرقانونی است؟
بر اساس کنوانسیون‌های مصوب سال ۱۹۴۹ ژنو که اسرائیل نیز امضا کننده آن است، طرف‌های درگیری باید تمام اقدامات ممکن را برای جلوگیری از «غارت» (تجاوز به حریم) مردگان انجام دهند.
آگهیحقوق بین‌المللی عرفی بشردوستانه خواستار احترام به مردگان است، بر این اساس جلوگیری از بی حرمتی به گورها و اطمینان از شناسایی و دفن مناسب بقایای انسانی از دیگر موضوعاتی که این حقوق عرفی بر آن تاکید دارد.
به موجب حقوق بین‌المللی عرفی، مثله کردن، بی حرمتی و سایر اشکال بی احترامی به مردگان ممنوع تلقی می‌شود و از طرف‌های درگیری خواسته شده است برای محافظت از محل گورها، از جمله گورهای حاوی بقایای متعدد انسانی، اقداماتی درخور انجام دهند.
دادگاه عالی اسرائیل سال ۲۰۰۲ در پرونده‌ای مرتبط با قتل فلسطینی‌ها در اردوگاه پناهندگان جنین در کرانه باختری، حکم داد که وزارت دفاع اسرائیل بر اساس قوانین بین‌المللی «مسئول یافتن، شناسایی، خارج کردن و دفن اجساد» فلسطینی‌های کشته‌شده در درگیریها است.
قضات اسرائیلی گفتند که اجساد نباید در گورهای دسته جمعی دفن شوند بلکه باید به مقامات فلسطینی تحویل داده شوند.
اساسنامه رم، که دادگاه کیفری بین‌المللی بر مبنای آن تاسیس شده است، بی حرمتی یا مثله کردن اجساد را به عنوان جنایت جنگی قلمداد می‌کند و آنرا به عنوان توهین به کرامت انسانی ممنوع کرده است.
آگهیارتش اسرائیل: جستجو در میان اجساد در جریان عملیات یافتن گروگان‌ها صورت گرفته است
ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد که ادعاهای مقامات فلسطینی مبنی بر دفن اجساد توسط نیروهای دفاعی این کشور «بی پایه و اساس است».
این گورها به ادعای مقامات اسرائیلی، توسط فلسطینی‌ها حفر شده است؛ ارتش اسرائيل در همین راستا با انتشار فیلمی مدعی شده است که گورها قبل از عملیات ارتش اسرائیل حفر شده بودند.
ارتش اسرائیل در ادامه تصریح کرده است که نظامیان این کشور تنها در جریان عملیات برای جستجوی گروگان‌ها در غزه، اجساد دفن شده در نزدیکی بیمارستان ناصر را مورد بررسی قرار داده و سپس آنها را به محل دفن بازگردانده‌اند.
در ادامه این بیانیه تاکید شده است: «بررسی اجساد دفن شده در حوالی بیمارستان ناصر با حفظ حرمت متوفی با احترام انجام شد.»
آیا گورهای دسته جمعی در رسیدگی به موارد پیشین جنایات جنگی مهم بوده اند؟
کشف و بیرون کشیدن اجساد از گورهای دسته جمعی، نقش اساسی در جلسات دادگاه رسیدگی به پرونده‌های جنایت جنگی توسط دیوان بین‌المللی کیفری یوگسلاوی سابق ایفا کرد.
آگهیاین مرجع قضایی بین‌المللی، کشتار سال ۱۹۹۵ سربرنیتسا را که در آن حدود ۸۰۰۰ مرد و پسر مسلمان توسط نیروهای صرب بوسنیایی به قتل رسیدند، به عنوان «نسل‌کشی» قلمداد کرد.
قضات در دادگاه رادیسلاو کرستیچ، ژنرال صرب بوسنیایی، به عنوان اولین فردی که سال ۲۰۰۱ توسط دادگاه یوگسلاوی به اتهام نسل‌کشی محکوم شد، شواهد به‌دست‌آمده از نبش قبرها را که نشان می‌داد صدها قربانی با چشم‌بند دفن شده و احتمالاً دستانشان از پشت بسته شده بود، برای رسیدن به این نتیجه‌گیری که افراد در جریان جنگ و درگیری کشته نشده‌اند، کافی دانستند.
کمیسیون بین‌المللی مامور رسیدگی به امور مفقودان روز چهارشنبه با انتشار بیانیه‌ای درباره غزه اعلام کرد: «گورهای دسته‌جمعی حاوی شواهد مهمی برای کشف حقیقت در خصوص وقایع رخ داده هستند.»
این کمیسیون همچنین تاکید کرد که « برای حفاظت و مستندسازی مکان‌هایی در غزه که در آن کشف گورهای دسته‌جمعی گزارش شده، باید اقدامات فوری انجام گیرد.»
به اذعان این کمیسیون که مقر آن در لاهه مستقر است و پیشتر به شناسایی هزاران قربانی دفن شده در گورهای دسته‌جمعی در جریان جنگ‌های بالکان در دهه ۱۹۹۰ کمک کرده بود، در صورت اثبات ارتکاب جنایات جنگی در غزه، «این فرایندها امکان کشاندن عاملان آن را به پای محاکمه فراهم می‌کند.»
آگهینقض مقررات مربوط به گورهای جمعی چه عواقبی به دنبال دارد؟
اگر نبش قبر یا دوباره به خاک سپردن بقایای انسانی در گورهای دسته جمعی منجر به بی حرمتی به اجساد شود، دادگاه کیفری بین المللی (ICC) می تواند علیه عاملان آن اتهاماتی را مطرح کند.
همچنین گزارش‌هایی دال بر تلاش در راستای پنهان کردن جنایات از طریق دفن اجساد در گورهای دسته جمعی نیز می‌تواند به عنوان مدرکی در دادگاه برای اثبات آگاهی عاملان از غیرقانونی بودن قتل‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
قضات می‌توانند از موارد تایید شده که حکایت از بسته بودن دست‌های اجساد از پشت دارد برای رسیدن به این نتیجه استفاده کنند که کشته‌شدگان جنگجویان فعال نبوده و در جریان درگیری کشته نشده‌اند.
طبق اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی، کشتن یا زخمی کردن یک جنگجو در حین بازداشت، جنایت جنگی محسوب می‌شود.