این برنامه راجع به موسیقی پاپ نیست. امروز کسانی که به این رادیوی اوگاندایی گوش می دهند، تمام اطلاعات لازم در مورد راه های جلوگیری از بارداری، روش استفاده از کاندوم زنانه و جلوگیری از حاملگی در میان جوانان را به دست میاورند.
مردم روستاهای پراکندۀ این منطقۀ اوگاندا، برای گوش دادن به برنامه، گردهم می آیند و به بحث می پردازند. تنطیم خانواده، از برنامه های مورد علاقۀ مردم این ناحیه است.
جان باپتیست، مجری رادیو با خشنودی می گوید: “این برنامه خیلی مفید است. اینجا همه تلفن همراه دارند و تماس می گیرند و پرسش های خود را مطرح می کنند، نظر می دهند و سپس کارشناسی که در استودیو است، پاسخ سوالات را به آنها می دهد.”
جکی کساند، یک مادر مجرد می گوید: “زمانی که من نوزده ساله بودم، تازه می خواستم فوق دیپلمم را بگیرم که باردار شدم و تصمیم گرفتم سقط جنین نکنم. پسرم که به دنیا آمد، دوباره به مدرسه رفتم و از آن پس از روش های جلوگیری از بارداری استفاده کردم تا به مشکل برنخورم.”
این یکی از طرح هایی است که صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، برای ارائه اطلاعات در مورد کنترل زاد و ولد در اوگاندا راه اندازی کرده است. با ۳۴ میلیون نفر جمعیت و نرخ زاد و ولد بیش از ۶ کودک برای هر زن، اوگاندا یکی از کشورهاییست که سریع ترین رشد جمعیت را دارد. دلایل عدم موفقیت تنظیم خانواده متعدد است از جمله اعتقادات سنتی و مذهبی، چند همسری، ازدواج های زود هنگام، و این مسئله که خانواده های بزرگ نشاندهندۀ اعتبار و ثروت هستند و همینطور اینکه کودکان نیروی کار مهمی را تشکیل می دهند.
پروسی، ۳۷ ساله و دارای ۷ فرزند است، در واقع یک کودک دیگر هم داشت که درست بعد از تولد، در گذشت. او از یک روش کاشتنی یا ایمپلنت پیشگیری از بارداری استفاده می کند که او را به مدت سه سال از حاملگی ناخواسته محافظت می کند و می گوید : “ای کاش این روش را پیشتر شناخته بودم.”
امروز پروسی یک ساعت پیاده روی می کند و بسیاری دیگر از زنان هم بعضی اوقات یک روزِ کامل پیاده روی می کنند، تا خود را به این گردهم آیی تیم “ماری استوپس” برسانند. ماری استوپس، تقریباً ۲۵ درصد از خدمات تنظیم خانواده در اوگاندا را فراهم می کند و در بسیاری از نقاط اوگاندا و حتی روستاهای دور افتاده فعالیت دارد. ابتدا در مورد روش ها و مزایای جلوگیری از بارداری صحبت می شود و سپس در مورد عقیم سازی های دائمی و متدهای جلوگیری از بارداری در میان و دراز مدت توضیح داده می شود.
محبوب ترین روش، تزریق “دِپو پرووِرا” (Depo provera) است. اثر آن سه ماه طول می کشد. پروسی هم برای آن به اینجا آمده، به دلیل اینکه ایمپلنت پیشگیری از بارداری در بازو، به او سردرد می دهد.
ماری، پرستار در تیم ماری استوپس: “ما به کارکنان بیشتری نیاز داریم. گاهی اوقات تعداد بسیار زیادی مراجعه می کنند و ما تا ساعت هفت یا هشت شب کار می کنیم. همانطور که می بینید این زنان به این کمک ها نیاز دارند.”
در این کشور مردان هم باید آموزش ببینند. آنها دوست دارند آزادانه عمل کنند و تمایلی ندارند به همسران خود اجازۀ دسترسی به خدمات تنظیم خانواده را بدهند.
به این منظور، صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، گروه هایی تشکیل می دهد تا مردان آزادانه در مورد تمایلات جنسی و مسائل مربوط به باروری صحبت کنند.
بالیوهانگا، معلم روستا می گوید: “اکثریت مردم، به ویژه مردان فکر می کنند که اگر از روش های جلوگیری از بارداری استفاده کنند، مردانگی آنها کاهش می یابد و در نهایت دیگر نمی توانند تولید مثل کنند.”
چارلز کاووما، کارمند صندوق جمعیت ملل متحد است و در مورد اهمیت آموزش می گوید: “هنوز تصورات بسیار غلطی وجود دارد: مثلاً اینکه اگر از روش های جلوگیری از بارداری استفاده کنید، کودک شما کلۀ بسیار بزرگی خواهد داشت، یا سرطان می گیرد، یا معلول خواهد بود… ما با چنین چالش هایی روبرو هستیم. در عین حال همین افراد در زندگی روز مرۀ خود با مشکلات بسیاری دست و پنچه نرم می کنند. بارداری های ناخواسته، فیستول، سقط جنین، پرت کردن نوزادان به توالت، ناتوانی فرستادن کودکان به مدرسه و غیره. بنابراین ما باید با قدرت به مردم کمک کنیم.”
چالز برای صندوق جمعیت سازمان ملل متحد کار می کند و تلاش او اطلاع رسانی به مردم برای کنترل زاد و ولد در جامعه است. او ما را به خانواده ای هدایت می کند که از روش های تنظیم خانواده استفاده می کند. آنها در روستای “سِکِنده” زندگی می کنند.
گریس نامپیگا، مادر دو فرزند است و از این موضوع بسیار راضی است: “داشتن کودکان زیاد، بارِ سنگینی است. ما می خواهیم تنها دو فرزند داشته باشیم و بهتر غذا بخوریم. آموزش بهتری به آنها بدهیم و از آنها بهتر مراقبت نماییم به نحوی که آنها باهوش تر باشند و دید بهتری به مسائل داشته باشند و از زندگی لذت ببرند تا اینکه بخواهند این بار سنگین را بدوش بکشند.”
روز به روز زنان بیشتری خواهان چنین زندگی هستند. اما یکی دیگر از چالش هایی که هنوز وجود دارد، ضعف شبکۀ حمل و نقل و جاده های اغلب گلیِ اوگاندا است.
نکتۀ مهمتر دیگر این است که حدود ۴۰ درصدِ درمانگاه ها، توسط سازمان های کاتولیک اداره می شوند که به هیچ وجه حاضر به آموزش و توزیع روش های ضد بارداری نیستند.
موسی وُنگه، مشاور تدارکات بهداشت در مورد شکلات اوگاندا می گوید: “عوامل گوناگونی سهیمند. یکی از آنها عرضۀ کالاهاست. زنانی هستند که ۲۰ کیلومتر پیاده روی می کنند تا خود را به یک مرکز درمانی برسانند اما آنجا هیچ امکاناتی نیست و این یک فرصت از دست رفته است.”
شبکه تامین کالاهای پزشکی اخیرا کامپیوتری شده، اما هنوز هم مشکل لجستیک، مشکل بسیار بزرگی است، موسی ادامه می دهد: “در اوگاندا، ۴۱ درصد از نیازها برای جلوگیری از بارداری برآورده نمی شود. پس چرا تلاش بیشتری برای ارائۀ و توزیع این کالاها انجام نمی شود؟ ما تبلیغات بسیاری در رسانه ها انجام می دهیم و سعی داریم مردم را آموزش دهیم تا از روش های مختلف ضد بارداری استفاده کنند اما اگر همان تعداد کمی هم که این مسئله را می پذیرند و به مراکز بهداشتی مراجعه می کنند، نتوانند به این قرص های ضد بارداری دسترسی پیدا کنند، پس ما چند گام هم به عقب می رویم به جای اینکه به جلو برویم.”
تنها اخیراً، برنامه های تنظیم خانواده در دستور کار قرار گرفته اند. و حدود چهار میلیارد دلار توسط بنیاد بیل گیتس، دولت بریتانیا و چندین نهاد خصوصی و دولتی، جمع آوری شده است. حال نظر دولت اوگاندا در مورد چنین تلاش های بین المللی چیست؟
دکتر جنیفر وانیانا” مسئول مسائل مربوط به باروری در وزارت بهداشت اوگاندا است و دراینباره می گوید: “پاسخ به این سوال کار بسیار دشواریست. آیا باید از کلمۀ مستعمره صحبت کرد؟…ما به خوبی درک می کنیم که این ربطی به تحت سلطه درآمدن ندارد و ما واقعاً باید در اینباره کاری انجام دهیم و کسی ما را مجبور به این کار نکرده است. این مسئله بر سلامت ما تاثیر می گذارد، بر سیستم بهداشت و درمانی کشور تاثیر می گذارد و فشار زیادی بر امکانات موجود می آورد.”
طبق محاسباتی، امسال بیش از ۸۰ میلیون بارداری ناخواسته در کشورهای فقیر پیش خواهد آمد، که ۴۰ میلیون سقط خواهند شد. صد هزار تن از مادران و یک و نیم میلیون از نوزادان هم جان خود را از دست خواهند داد.
تنظیم خانواده، قبل از همه مربوط به سلامت و حقوق بشر است. حق انتخاب زمانِ بارداری و تعیین تعداد کودکان باید برای همه امکان پذیر باشد.
ماری، پرستار و مشاور تنظیم خانواده می گوید: “هرچه بیشتر بچه داشته باشید، وقت کمتری برای خود و مراقبت از خودتان پیدا می کنید و وقت برای همسر خود ندارید و کم کم عشق از بین می رود. عشق به کودکان هم کمتر می شود. بنابراین امیدوارم و آرزوی من این است که هر زنی در اوگاندا با فرزند خود شاد و خوشبخت باشد. داشتن فرزند یک انتخاب است، نه یک تقدیر.”