آگهیمحمود احمدی نژاد، سوم تیر ماه سال ۱۳۸۴ موفق شد با طرح شعارهای عوام پسندانه ای همچون گسترش عدالت و آوردن پول نفت بر سر سفره های مردم بر مسند دولت تکیه بزند.
وی تنها دو سال پس از رسیدن به قدرت از تصمیم خود برای منحل کردن سازمان برنامه و بودجه خبر داد.
وی این سازمان را که طی ۶۰ سال گذشته وظیفه تعیین و برنامه ریزی استراتژیک دراز مدت کشور را برعهده داشت ، “سازمانی آمریکایی” نامید و اعلام کرد که وجود این سازمان عاملی برای “اتلاف پول و وقت” کشور است.
از هدفمندی یارانه ها تا تورم۴۰ درصدی
هدفمند کردن یارانه ها از طرح هایی بود که محمود احمدی نژاد در ماههای پایانی دور نخست ریاستش در دولت از تصمیم خود برای اجرایی کردن آن خبر داد.
وی این طرح را “جراحی اقتصاد” ایران نامید و هدف از اجرای آن را بهره مندی بیشتر قشر ضغیف و کم درآمد جامعه و نیز مقابله با تورم عنوان کرد.
همزمان با اجرای این طرح، رئیس دولت برای کمک به اقشار کم درآمد و نیز صنایع کوچک نسبت به تزریق نقدینگی اقدام کرد. این اقدام از طریق چاپ اسکانس ها درشت تر همچون ۵ و ۱۰ هزار تومانی و یا ایران چک های ۵۰ و صد هزار تومانی و نیز وام های کم بهره صورت گرفت.
میزان نقدینگی طی هشت سال دولت احمدی نژاد ۶ برابر شد و از ۶۸ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۸۳ به بیش از ۴۳۰ هزار میلیارد تومان در سال پایانی دولت وی رسید.
افزایش میزان نقدینگی در کشور نیز تورم و افزایش قیمت ها را در پی داشت.
آخرین گزارش مرکز آمار ایران نشان می دهد که نرخ تورم در کشور در سال پایانی فعالیت دولت تنها نسبت به سال قبل از ۴۰ درصد رشد داشته است.
این مرکز همچنین از دو و نیم برابر شدن نرخ تورم در کشور طی هشت سال گذشته خبر می دهد.
افزایش تورم، کاهش ارزش پول کشور ( ریال) در برابر ارزهای خارجی را درپی داشت. به گزارش مرکز پژوهش های مجلس، ارزش ریال در برابر دلار طی سال ۱۳۹۱ کاهش ۴۵درصدی داشته است.
رشد۸۱ درصدی شاخص فلاکت
افزایش واردات کالا به داخل نیز از دیگر اقدات دولت نهم برای جلوگیری از افزایش قیمت ها بود.
این اقدام دولت نیز افت تولید داخلی و در نهایت ورشکستگی بسیاری از تولید کنندگان و افزایش بیکاری را در پی داشت.
در دوران فعالیت محمود احمدی نژاد نرخ بیکاری همچنان روندی صعودی داشت و از ۱۱ و پنج دهم در صد در سال ۱۳۸۴ به ۱۲ و ۲ دهم درصد در سال ۱۳۹۱ رسید.
همچنین در گزارش بانک جهانی نیز جایگاه ایران بر اساس شاخص سهولت کسب و کار یک رتبه تنزل یافت.
آخرین گزارش مرکز آمار ایران نیز نشان می دهد که بر تعداد کل جمعیت شاغل طی پنج سال گذشته تنها ۷۱ هزار و ۴۰۰ نفر افزوده شده است و نزدیک به یک چهارم از نیروی کار کشور در حال حاضر فاقد اشتغال و بیکار است.
آگهیبا در نظر گرفتن نرخ تورم و بیکاری در کشور به شاخص فلاکت می رسیم که طی هشت سال گذشته رشدی ۸۱ درصدی داشته است. زمانی که احمدی نزاد به قدرت رسید این شاخص حدود ۲۳ درصد بود.
سقوط جایگاه ایران در اوپک
محمود احمدی نژاد که پیش تر شهردار تهران بود در حالی بر مسند قدرت تکیه زد که ایران به عنوان دومین تولید کننده نفت اوپک با اوج صادرات نفتی و درآمدهای نفتی مواجه بود.
بر اساس گزارش امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، میزان درآمدهای نفتی کشور در سال ۱۳۸۴ بیش ۴۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده که این رقم ۲۴ میلیارد دلار بیش از رقم در نظر گرفته شده برای بودجه کشور بود.
اما سیاستهای خارجی دولت محمود احمدی نژاد طی هشت سال گذشته و افزایش تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران تاثیری منفی بر روند تولید درآمدهای نفتی و در نهایت اقتصاد وابسته به این درآمدها داشت.
آگهیبطوریکه کل صادرات نفت ایران در سال ۱۳۹۱ بیش از ۵۰ درصد کاهش یافت ومیزان درآمدهای نفتی دولت جمهوری اسلامی ایران ماهانه تا ۵ میلیارد دلار افت کرد.
همچنین بر اساس آخرین گزارش اوپک ايران هم اکنون بعد از عربستان، عراق و کويت در جايگاه چهارم توليد کننده عمده نفت اوپک قرار دارد، در حالی که سال گذشته دومين توليد کننده بزرگ نفت در اوپک بود.
اکنون و پس از هشت سال، آنچه برای دولت بعدی باقی مانده، شاخص های منفی اقتصاد است که به نظر نمی رسد به زودی روندی مثبت به خود گیرند.
گفت و گو با دکتر شاهین فاطمی
درباره وضعیت کنونی و آینده اقتصاد ایران با دکتر شاهین فاطمی، اقتصاددان و استاد دانشگاه آمریکایی پاریس گفت و گو کرده ایم.
آگهییورونیوز: براساس آخرین گزارش صندوق بین المللی پول، نرخ رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۱۲ نسبت به سال پیش از آن، از ۲ درصد به ۹ دهم درصد افت کرده است. با توجه با روند کاهشی شاخص های اقتصاد ایران طی هشت سال گذشته، ارزیابی شما از روندی که اقتصاد کشور طی دو دولت محمود احمدی نژاد طی کرده چیست؟
فاطمی: به نظر من این روند بسیار منفی بوده است. یعنی جو بین المللی و اوضاع داخلی کشور طوری بوده که تمامی عوامل لازم برای تداوم رشد اقتصادی یا تقلیل پیدا کرده و یا از بین رفته است. روی هم رفته حمع بندی دوران صدرات آقای احمدی نژاد با در نظر گرفتن اینکه بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی در اختیار داشته است یکی از بدترین دوران بعد از جنگ و بعد از انقلاب در تاریح ایران است.
یورونیوز: تحریم ها از عوامل افزایش واردات و رشد تورم به شمار می روند. برای نخستین بار “ریال“، واحد پول ایران هم هدف تحریم قرار گرفته. ریال، سال گذشته تقریبا نیمی از ارزش خود را در برابر ارزهای معیار از دست داده بود. چه سرنوشتی برای پول ایران پیش بینی می کنید؟
فاطمی: میان ارزش پول و تورم رابطه ای معکوس وحود دارد. به این معنا که هر چه تورم بیشتر باشد، ارزش پول پایین تر می رود و این بیشتر به عوامل بین المللی بستگی دارد. وقتی اقتصاد یک کشوری همچون ایران فقط وابسته به نفت است که در حال حاضر نیز مورد تحریم قرار گرفته، باید انتظار داشت در سال پیش رو کماکان ارزش پول ملی پایین تر بیاید. به خصوص با تحریم اخیر آمریکا علیه واحد پول ایران(ریال) کار کمی سخت تر شده است. روی هم رفته تورم تداوم خواهد داشت و با حرف هم نمی شود این مسایل را حل کرد.
یورونیوز: کارشناسان اقتصادی هشت سال گذشته را سالهای افزایش فقرو بیکاری در کشور می دانند. جامعه ایران تا چه اندازه ای فشارهای اقتصادی را تحمل خواهد کرد؟
آگهیفاطمی: اگر ایران یک جامعه آزاد بود، این اتفاقات نمی افتاد. زیرا در یک جامعه آزاد مردم با رای خود یا دولت را وادار می کنند تا سیاستهایش را تغییر دهد و یا اگر این اتفاق نیافتاد، دولت را تغییر می دهند. ولی با نبود آزادی در ایران، مردم نیز سهمی در این حکومت ندارند. تا زمانی که قدرت زور و فشار حکومت بیشتر از مقاومت مردم باشد، این جریان ادامه پیدا می کند. ولی به طورکلی می توان گفت که اقتصاد ایران “چشم اسفندیار” این رژیم است و این اقتصاد است که سرانجام این حکومت را تغییر خواهد داد.
یورونیوز:نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سعی دارند تا با وعده های اقتصادی، آرای بیشتری کسب کنند. برنامه های ارایه شده را چگونه ارزیابی می کنید. آیا راه حلی موثر، میان برنامه های ارایه شده برای حل بحران اقتصادی ایران می توان دید؟
فاطمی: روی هم رفته صحبت های این هشت کاندیدا خیلی تفاوتی با یکدیگر ندارد. همه آنها بر روی کلیات صحبت می کنند.
اوضاع اقتصادی ایران درحال حاضر بیش از هرچیز به شرایط بین المللی بستگی دارد و شرایط بین المللی نیز چیزی نیست که این کاندیداها بتوانند درباره آن تصمیمی بگیرند. تا زمانی که ایران نتواند روابط خود را با دنیا عادی کند نباید انتظار داشت هیچ یک از این نامزدها بتوانند کاری انجام دهند. آنها فقط نسخه ارایه می کنند بدون اینکه راه حلی برای رفع مشکلات داشته باشند.
چراکه آنها نیز به خوبی می دانند که سیاستهای کلان در احتیار آنها نیست و نیز آگاهند که گره مشکلات اساسی اوضاع اقتصادی ایران، سیاسی است و آن هم در ارتباط با جو بین المللی و حل مشکلاتی که میان ایران با جامعه بین المللی وجود دارد، نهفته است.
گزارش و گفتگو:ریحانه مظاهری