آگهیتنها چندی پس از جدی شدن تهدید به مداخله نظامی غرب در سوریه؛ روسیه مجددا بخشی از اتباع خود را از خاک این کشور خارج کرد. اگرچه مسکو مخالفت خود را با اقدام نظامی علیه سوریه بدون مجوز شورای امنیت اعلام کرده، اما کرملین آگاه است که مداخله نظامی صورت خواهد گرفت.
سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، اتهام استفاده از سلاح شیمیایی توسط ارتش سوریه را رد کرده و در یک نشست خبری با اشاره به قدرت های غربی گفت: «آن ها رسما در واشنگتن، لندن و پاریس اعلام کردند که اطلاعات و شواهد تردیدناپذیری دارند که نشان می دهد مقام های سوریه گناهکارند. با وجود آن که نمی توانند شواهدی ارائه دهند، اما مدام تکرار می کنند که از خط قرمز عبور شده است و دیگر نمی شود منتظر ماند.»
روسیه، همواره با یادآوری اثرات ویرانگر مداخله نظامی در عراق و لیبی، از غرب می خواهد تا در بحران سوریه محطاطانه تر عمل کند. دیمیتری مدودوف، نخست وزیر روسیه، چند هفته پیش از «کاربرد مجدد سلاح شیمیایی» در سوریه و افزایش احتمال تهاجم به این کشور، غرب را در مداخله نظامی در دیگر کشورها به فیلی در یک فروشگاه محصولات سرامیکی تشبیه کرده بود که همه چیز را نابود می کند و در پایان نمی داند چه کند.
سوریه متحد سنتی روس ها در خاورمیانه است. از زمان شروع بحران در این کشور، مسکو حمایت دیپلماتیک، نظامی، پشتیبانی و رسانه ای خود را از دمشق دریغ نکرده است.
روسیه پیشتر در شورای امنیت مانع از تصویب قطعنامه برای مداخله بشردوستانه در کوزوو در سال ۱۹۹۹ شد و به همراه فرانسه از مخالفان جدی حمله آمریکا به رژیم عراق در سال ۲۰۰۳ بود. اگرچه روسیه از حق وتوی خود در زمان صدور قطعنامه ۱۹۷۳ شورای امنیت، که برای نخستین بار اصل حقوقیِ نوظهور«مسئولیت به دفاع» را به عنوان مبنای مداخله بشردوستانه در لیبی به کار برد، استفاده نکرد، اما این کشور به همراه چین تا کنون مانع از تصویب قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه سوریه شده است.
آمریکا، بریتانیا و فرانسه که خود را برای حمله نظامی به سوریه آماده می کنند، تقریبا اطمینان دارند که با وجود مخالفت روسیه، مجوز چنین تهاجمی از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد صادر نخواهد شد.
روسیه منافع مهم اقتصادی، نظامی و ژئوپولیتیک در سوریه دارد. شرکت های روسی متعددی در سوریه فعالیت دارند و حجم مبادلات تجاری دو کشور، چشمگیر است. دمشق مشتری بزرگ اسلحه روسی و اخیرا، سامانه دفاع موشکی این کشور بوده است. حضور نظامی روسیه در بندر طرطوس سوریه، تنها راه دستیابی مسکو به آب های مدیترانه است. اما نقش روسیه در بحران سوریه، فراتر از پاسداری از این منافع به نظر می رسد. شیوه ایفای نقش این ابرقدرت سابق در تنظیم مواجهه جامعه جهانی با جنگ داخلی سوریه، می تواند نمایشگر تمایل مسکو به بازتعریف مفهوم «نظم نوین جهانی» باشد. روسیه به عنوان یک قدرت نظامی و اقتصادی، خواستار ایفای مجدد نقشی درخور در معادلات جهانی است.
درباره واکنش روسیه به تهاجم احتمالی نظامی آمریکا و متحدانش به سوریه، با ویاشسلاو ماتوزوف گفتگو کردیم.
یورو نیوز: نظامیان آمریکایی می گویند آماده اند تا به محض صدور فرمان از سوی باراک اوباما به سوریه حمله کنند. درهمین حال، نگاه برخی رهبران کشورهای خاورمیانه به مسکو است؛ مانند عدنان منصور، وزیر امورخارجه لبنان که گفته است: « روسیه انتخاب های متفاوتی برای جلوگیری از هرگونه عملیات نظامی بر ضد سوریه دارد.» آیا همینطور است؟ مسکو شرایط را چگونه می بیند؟ این سوال ها را با ویاشسلاو ماتوزوف، دیپلمات سابق روسیه در خاورمیانه و رئیس فعلی گروه دوستی و همکاری روسیه با کشورهای عرب در میان گذاشتیم. اگر عملیات نظامی شروع شود، روسیه چگونه واکنش نشان خواهد داد؟
ویاشسلاو ماتوزوف: ما نیروهای نظامی آمریکا را رهبری نمی کنیم. تصمیم به حمله، تصمیمی کاملا آمریکایی و از جانب رئیس جمهوری آمریکا خواهد بود. ما نمی توانیم مانع آنها شویم. روسیه در مقابل می تواند امکانات فنی پیشرفته در اختیار ارتش سوریه قرار دهد.
ویاشسلاو ماتوزوف: حملات قرار است از چهار ناو آمریکایی مستقر در نزدیکی سواحل سوریه، یا پایگاه های نظامی آمریکا در ترکیه یا اردن صورت بگیرد. این حملات ممکن است به ساختارهای نظامی یا شهری سوریه آسیب وارد کند، اما مشکل انها را حل نمی کند. آمریکا نمی تواند رژیم سوریه را متزلزل کند و بشار اسد در قدرت می ماند.
حتی امروز بسیاری از اعضای اپوزیسیون به روشنی اعلام کردند که در صورت تجاوز به کشورشان، با وجود تمام نفرتی که از بشار اسد دارند به دفاع از رژیم سوریه بر خواهند خاست. (به این ترتیب) اپوزیسیون سوریه دو شقه خواهد شد.
یورو نیوز: اگر چناچه شما گفتید جلوگیری از حمله امکان ناپذیر است، صدمات ژئوپولیتیک چنین حمله ای برای روسیه چه خواهد بود؟
ویاشسلاو ماتوزوف: خیلی تاثیرگذار نخواهد بود. بله، ممکن است که این امر به عنوان یک عامل تبلیغات و پروپاگاند استفاده شده و روسیه به عنوان یک کشور ضعیف و غیر قابل اعتماد معرفی شود که قادر به حمایت از متحدانش در خاورمیانه نیست. اما به نظر من اثرات منفی این حمله برای آمریکایی ها بسیار بیشتر خواهد بود. اگر رژیم و ساختار سیاسی فعلی در قدرت بماند، آمریکایی ها عملا به هیچ یک از اهداف خود نخواهند رسید؛ چرا که هدف آنان تغییر توازن داخلی و سنگین کردن کفه ترازو به نفع شورشیان است و من فکر می کنم آنها هرگز به این هدف نخواهند رسید.
یورو نیوز: آیا ممکن است مداخله نظامی آمریکا برای روسیه منافعی به دنبال داشته باشد؟
اگر رژیم سوریه مقاومت کند و روسیه با اتخاذ یک موضع منطقی به دنبال رویارویی مستقیم با بریتانیا، فرانسه و آمریکا نباشد، من فکر می کنم به نفع روسیه خواهد بود و تنها اعتبار مسکو را در میان کشورهای عرب بالا خواهد برد. روسیه آماده اعطای کمک های فنی به دولت سوریه خواهد بود تا رژیم سرپا بماند. به نظرم خیلی چیزها در نهایت به فضای رسانه ای بستگی خواهد داشت؛ این که عملیات نظامی و تبعات آن، چگونه در رسانه ها روایت شود. امیدوارم روسیه به حد کافی برای نشان دادن مواضع و راهکارهایش در این بحران آماده باشد.
یورو نیوز: از ویاشسلاو ماتوزوف، دیپلمات پیشین در خاورمیانه، به خاطر پاسخ های روشنگرش سپاسگزاریم.