آگهیادوارد اسنودن: سی و نه درصد مردم آمریکا او را خائن و سی و پنج درصد وطن پرست می دانند. این همکار سابق ان اس ای، آژانس امنیت ملی آمریکا، چهار ماه بعد از نخستین انفجار اطلاعاتی که با افشاگری هایش برپا کرد، هم چنان در آمریکا تحت تعقیب است. اما برملا کردن اطلاعات از سوی او چنان زلزله ای در جهان افکنده و می افکند که دیگر تقریبن غیر قابل دسترسی به نظر می رسد.
هر هفته و این روزها شاید هر روز مجموعه ای از اطلاعات را افشا و واشنگتن را با یک دردسر جدید و غیر قابل حل درگیر می کند. گاردین، اولین روزنامه ای که اقدام به چاپ افشاگری های اسنودن کرد، اینک داده های دیگری را هم بر ملا کرده است: این که آژانس امنیت ملی آمریکا مکالمات رهبران ۳۵ کشور دیگر را شنود می کرده است.
مدرک مورخ سال ۲۰۰۶ حاوی هیچ نامی نیست، اما تصریح می کند که آژانس امنیت ملی آمریکا مسئولان رده بالای دولت و دستگاه اجرایی را ترغیب می کند تا اطلاعات افراد را به این آژانس بدهند. تنها در یک مورد، یک مسئول رده بالا که هویت و سمت او فاش نشده، ۲۰۰ شماره تلفن را تحویل آژانس داده است.
و امروز باز هم بنزین دیگری بر آتش بحران دیپلماتیک میان واشنگتن و متحدانش پاشیده شده است. برای باراک اوباما و دولت او جلوگیری از پیامدهای موج افشاگری و مقابله با جریانی که بوی جنگ سرد می دهد، روز به روز دشوارتر می شود.
ماجرای شنود تلفن همراه آنگلا مرکل نوعا دردسرساز است. در آلمان گفته می شود که معمولا چنین اتفاقاتی میان دوستان رخ نمی دهد، اما در آن سوی اقیانوس اطلس تلاش های نومیدانه ای در جریان است تا مسئله دوستی را پیش بکشند و اطمینان دهند که چند خط روزنامه چیزی را عوض نمی کند.
بر دامنۀ رسوایی شنود از مقامات و دیپلمات های اروپایی توسط سازمان امنیت آمریکا، روز به روز افزوده می شود. با افشای اخبار جدید مبنی بر شنود تلفن همراه آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان توسط آمریکایی ها، بحران جاسوسی از مقامات اروپایی ابعاد جدیدی گرفته است. خبرنگار یورونیوز در واشنگتن گفتگویی را با آنت هوسر، مدیر اجرایی بنیاد برتلسمان در این مورد صورت داده است.
مدیر اجرایی بنیاد “برتلسمان” می گوید: “مساله فقط شنود تلفن همراه صدر اعظم آلمان یا دولت این کشور نیست. سوال اصلی و کلی در این میان این است که آیا می توان چنین عملیاتی را از یک کشور دوست تحمل کرد. جواب قطعا منفی است. دولت اوباما نمی تواند با گفتن اینکه ما هیچ شنودی انجام نداده ایم، مساله را خاتمه دهد. این آغاز یک سونامی سیاسی خارجی است و ما شاهد ان هستیم. این مساله، سیاست میان قاره ای اروپا و آمریکا را برای مدتی به خود مشغول خواهد کرد.”
در آغاز ریاست جمهوری باراک اوباما، و علیرغم استقبال از انتخاب وی در اروپا، دولت تازه کار، بیشتر توجه خود را به روی کشورهای آسیایی و بازارهای این قاره متمرکز کرده بود اما از سال ۲۰۱۰، نزدیکی به کشورهای اروپایی بویژه در اجلاس های میان قاره ای نیز مورد توجه دولت آمریکا قرار گرفت.
آنت هوسر در این رابطه با اشاره به اینکه آمریکا رابطه با اروپا را تا مدتی جدی نگرفت، می گوید: “به عقیدۀ من، در آمریکا نگرشی بر سر این موضوع وجود دارد و رابطه با اروپا را جدی نمی گیرند و به همین دلیل، فکر می کنند که رسوایی و مشکلات بوجود آمده را می توانند به راحتی فیصله بدهند. این یک اشتباه فاحش است. ضمن آنکه، دولت باراک اوباما شبیه هیچکدام از دولت های بعد از جنگ – جهانی دوم- نیست و توانایی فهمیدن و ایجاد رابطه با کشورهای اروپایی را ندارد. این یک مشکل بزرگ در رابطۀ میان قاره ای است. تا بحال یک اعتماد عمیق بین آمریکایی ها و اروپایی ها بویژه بین آلمان و امریکا وجود داشت اما این رسوایی می تواند این اعتماد را فرسایش دهد و یا متوقف کند. اعتمادی که بخش مهمی از این رابطه است.”
دولت آلمان یکی از کشورهای مهم اروپا و بزرگترین قدرت اقتصادی در این قاره است. این کشور به عنوان چهارمین کشور پرقدرت جهان برای آمریکایی ها در تجارت و سیاست جایگاه خاصی دارد و پذیرایی از صدر اعظم آلمان بعنوان نخستین رهبر یک کشور اروپایی توسط باراک اوباما و همسر وی در کاخ سفید، به نشانۀ نمایش و تایید این اهمیت برای امریکا بود. ضمن آنکه، این اقدام به نوعی تلاش برای ورق زدن صفحۀ روابط ناخوشایند میان دو کشور در زمان دولت های بوش و شرودر بود.
مدیر اجرایی بنیاد برتلسمان در این باره معتقد است این رسوایی تبعات جدی و مهمی در آیندۀ روابط میان اروپا و آمریکا و بویژه دو کشور خواهد داشت. وی می گوید: “تا بحال، نقطۀ افول روابط آلمان و آمریکا را جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ و عدم همراهی دولت شرودر با جرج بوش پسر می دانیم. دولت آنزمان آلمان به روشنی در برابر این اقدام آمریکا موضع گرفت اما این صرفا یک سوال استراتژیک بود و مخالفت آلمان با حمله به عراق هم از نقطه نظر استراتژیک صورت گرفت. آنچه که اکنون شاهد آن هستیم خیلی عمیق تر و اساسی تر است، چرا که مستقیما به مساله اعتماد میان دولت ها برمی گردد و در صورت محو این اعتماد از رابطۀ میان دو قاره، دهه ها وقت لازم است تا این اعتماد دوباره بازسازی شود.”
بحران جاسوسی از دیپلمات های اروپایی توسط سازمان اطلاعات امریکا با افشای اخبار مربوطه از سوی ادوارد اسنودن، کارمند سابق این سازمان آغاز شد. در ابتدا این بحران، تنها به داخل کشور مربوط بود اما با ادامۀ افشای اسناد، پای جاسوسی از دیپلمات های اروپایی و دفاتر مستقر در امریکا نیز به میان کشیده شد. چندی پیش، دولت فرانسه با موضع گیری از سوی وزارت امور خارجۀ این کشور، به اقدام امریکا اعتراض کرد و آن را غیر قابل قبول خواند اما چنانچه شنود تلفن همراه آنگلا مرکل ثابت شود، معلوم نیست چه تاثیری در روابط رو به گسترش دو کشور خواهد گذاشت. بویژه آنکه، آلمان یکی از کشورهای اروپایی است که به حقوق فردی و شهروندی بسیار تاکید می کند.
به نظر آنت هوسر، این رسوایی، در اینده مباحث زیادی را در مورد نحوه و درجۀ همکاری میان سرویس های اطلاعاتی اروپا و آمریکا به راه خواهد انداخت. مدیر بنیاد برتلسمان می گوید: “سوال اصلی این است که سرویس های اطلاعاتی آلمان و اروپا چه نقشی را بازی و چه محدوده هایی را برای عملیات خود تعریف و مدارا خواهند کرد. آنهم وقتی که به آزادی فردی و حریم خصوصی شهروندان خودمان مربوط می شود.”
هر چند باراک اوباما، رییس جمهوری آمریکا در یک گفتگوی تلفنی با آنگلا مرکل، این اخبار را تکذیب کرده اما اروپا به دنبال همصدا شدن دراعتراض به اقداماتی از این دست توسط دولت آمریکاست.