رویکرد وزارت اطلاعات به نهاد دانشگاه

رویکرد وزارت اطلاعات به نهاد دانشگاه
نگارش از Ali Kheradpir
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button
آگهی

گفتگو با صادق زیباکلام و سعید پیوندی

محمود علوی، وزیر اطلاعات خطاب به مدیران حراست واحدهای دانشگاه آزاد گفته است که «ایجاد امنیت نباید با تخطی از اصول دینی و اخلاقی انجام شود.» این در حالی است که بازداشت و صدور احکام زندان برای دانشجویان در کنار اخراج و محروم ماندن از ادامه تحصیل به دلیل فعالیت سیاسی، بخشی از واقعیت های جامعه ایران است و بنا بر شهادت شمار قابل توجهی از قربانیان برخورد نهادهای امنیتی با دانشجویان و استادان، نقض حقوق شهروندی اهالی دانشگاه تناسبی با رعایت اخلاق ندارد.

وزیر اطلاعات در همایش مدیران حراست واحدهای دانشگاه آزاد گفته است: «نباید فضای استرس و اضطراب در دانشگاه ایجاد شود زیرا این فضا خلاقیت‌کش است؛ به این دلیل است که اسلام یکی از شروط پویایی و رشد جامعه را آرامش و امنیت قرار داده است.» آیا وزارت اطلاعات در پی کاهش فشار امنیتی بر دانشجویان و مدرسان دانشگاه است و آیا می توان شاهد رویکردی تازه در این باره بود؟

صادق زیباکلام، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به یورونیوز می گوید که «باید حرف های وزیر اطلاعات را جدی گرفت» و می افزاید: «یکی از مواردی که سر و صدایی درباره اش نشده است تغییر رفتار وزارت اطلاعات با اهالی فرهنگ، اهالی دانشگاه، روزنامه نگاران و منتقدان است. در فاصله سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ یعنی در دولت آقای احمدی نژاد به ویژه از ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ وزارت اطلاعات برای هرکس که صاحب فکر و اندیشه بود مصیبتی شده بود. خوشبختانه از زمان تشکیل دولت جدید و روی کار آمدن وزیر جدید اطلاعات، آن سایه مخوف امنیتی که این وزارتخانه گسترده بود خیلی کم شده است. برای مثال یکی از جاهایی که این تغییر به صورت بارزی دیده می شود دانشگاه ها است. کمیته های انضباطی که در حقیقت کارگزاران وزارت اطلاعات بود، اجازه نفس کشیدن به دانشجویان نمی دادند و فقط تشکل های حکومتی مثل انجمن دانشجویان مستقل، انجمن دانشجویان عدالتخواه، بسیج دانشجویی و از این دست می توانستند فعالیت داشته باشند. امروز شاهدیم که انجمن های دانشجویی دیگر توانسته اند به مرور تشکیل بشوند و سامان پیدا کنند.»

آقای زیباکلام درباره شرایط دانشگاه در دولت روحانی می گوید: «امروز دانشجویان ترس از کمیته انضباطی ندارند که برای مثال اگر در کنکور کارشناسی ارشد قبول شوند، کمیته انضباطی از ادامه تحصیلشان جلوگیری کند. شماری از دانشجویان ستاره دار و محرومان از تحصیل به دانشگاه بازگشته اند و برخی از استادانی که در فاصله ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ بازنشسته اجباری، اخراج یا ممنوع التحصیل شده بودند، بازگشته اند.»

در همین حال سعید پیوندی، جامعه شناس و مدرس دانشگاه پاریس بر این باور است که: «با توجه به تضادها و تقسیم قدرت در حاکمیت و استقلال نسبی نهادهایی که بسیار قدرتمند هستند و به جایی هم پاسخگو نیستند، می شود گفت که حرف های خوبی که برخی از مسوولان دولت می زنند عملی شدنش بسیار مشکل است. فضای دانشگاه ها تا حدود معینی باز شده و فشار بر استادان کمتر شده است ولی این به آن معنی نیست که ما در زمینه رعایت استقلال دانشگاه، حتی به استانداردهای بین المللی نزدیک شده باشیم.»

این مدرس جامعه شناسی علوم تربیتی در ادامه گفتگو با یورونیوز می افزاید: «نهادهای متفاوت از جمله سپاه و وزارت اطلاعات به طور روزمره در امور دانشگاه ها دخالت می کنند و این از گره های اصلی نظام آموزش عالی در ایران است. اگر قرار باشد چیزی تغییر کند اول باید دست کسانی که دانشگاه هیچ ربطی به آنان ندارد کوتاه شود.»

آزادی و استقلال؛ معیارهایی جهانی

آقای پیوندی با اشاره به اینکه «فعالیت های حراست در دانشگاه های ایران در طول این سی و چند سال به طور منظم گسترش یافته و به یکی از گره های زندگی روزمره دانشگاهی ایران، چه برای استادان و چه برای دانشجویان در امور آموزشی و در امر پژوهش تبدیل شده است» می گوید: «دانشگاه های دنیا بر دو اصل محوری استقلال فعالیت و برخوردی از آزادی های گسترده آکادمیک بنا شده اند. دانشگاه زمانی در شکل مدرن خود معنی پیدا می کند که این دو اصل در آن رعایت شود. چیزی که درباره دانشگاه های ایران پرسش برانگیز است این است که نقشی که نهادهایی مثل حراست در سطوح مختلف ایفا می کند تاحدود زیادی با معیارها و استانداردهای شناخته شده بین المللی در عمل استقلال و آزادی های آکادمیک را زیر علامت سوال برده است. این نهاد در زندگی روزمره استادان و فعالیت هایشان دخالت دارد و خیلی مواقع از کلاس ها صدابرداری می شود تا علیه استاد استفاده شود. این گزارش ها در پرونده های استادان و دانشجویان ضبط می شود. این امر سبب شده تا در دهه های گذشته دانشگاه های ایران در قیاس با بسیاری از دانشگاه های دنیا از سطح آزادی آکادمیک بسیار نازل تری برخوردار باشند.»

آقای زیباکلام اما با تاکید بر تغییر رفتار مسوولان حراست دانشگاه ها در دولت جدید با دانشجویان و استادان، مخالفت های جناح اصولگرا را یادآور می شود و می گوید که «تندروها می خواهند شرایط به سال های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ بازگردد چون می دانند در شرایط باز ۸۰ تا ۹۰ درصد دانشجویان به دنبال اصلاحات و لیبرالیسم خواهند بود.» این استاد علوم سیاسی در پاسخ به ادامه یافتن برخورد نهادهای امنیتی از جمله اطلاعات سپاه با دانشجویان توضیح می دهد: «تغییر رفتار وزارت اطلاعات به معنی رخت بر بستن فضای امنیتی در کشور نیست. به صرف تغییر در دولت، کشور ما شباهتی به کشورهای پیشرفته پیدا نکرده، بلکه دست کم آنچه مربوط به کمیته های انضبطی در دانشگاه ها و عملکرد وزارت اطلاعات است را به نسبت گذشته، مثبت ارزیابی می کنم.»

نسبت اخلاق، فعالیت امنیتی و دانشگاه

وزیر اطلاعات بر رعایت موازین دینی و اخلاقی در انجام وظایف امنیتی مسوولان حراست دانشگاه ها تاکید کرده است. نسبت رعایت اخلاق و فعالیت امنیتی در دانشگاه چیست؟ صادق زیباکلام پاسخ می دهد که: «این نسبت تعریف شده و دقیق نیست. برای نمونه دختر دانشجویی که از سوی انتظامات به دلیل حجاب مورد پرسش یا تذکر قرار می گیرد، حسب واکنش او می تواند با نتیجه متفاوت رو به رو شود. مقاومت دانشجو با برخورد تند مواجه می شود. در رویکرد جدید گفته می شود که حق توهین به دانشجو و استاد وجود ندارد. آنچه مهم است این است که ما داریم به سوی نوعی رفتار درست و اخلاقی پیش می رویم که ضمن اینکه یک سری اصول و ضوابط باید رعایت شود، کسی هم نباید از حق توهین برخوردار باشد.»

آقای پیوندی همین پرسش را چنین پاسخ می دهد: «از زمانی که قرار باشد حراست و نهادهای وابسته به طور روزمره در زندگی دانشگاهی دخالت داشته باشند، اینکه محدوده دخالت آنان چیست موضوعی مطرح است. اینکه تا کجا می شود در زندگی خصوصی افراد دخالت کرد، تفتیش عقاید کرد یا تا کجا می شود از استادی که برای حضور در یک جلسه علمی سفر کرده است بازخواست کرد، پرسش هایی مطرح است. این مواردی است که به نوعی بُعد امنیتی دارند و از طرف دیگر مساله اخلاق را پیش می کشد و پرسش این است که مرز امر عمومی و خصوصی کجاست؟ در گذشته همواره این مساله مخدوش شده است. راه برای کسانی که این فعالیت امنیتی را انجام می دهند همیشه باز است تا اجحاف ها و تجاوزها به حقوق افراد صورت بگیرد. از این نظر به قول وزیر اطلاعات جرم اخلاقی مرتکب می شوند ولی به نظر من این جرم ها و خطاها بخشی از کار امنیتی است و اصل این کار، غیراخلاقی، ضد علمی و ضد دانشگاه است.»

فعالیت دانشجویی و نگرانی دستگاه امنیتی

مدرس دانشگاه پاریس همچنین درباره هدف از هزینه کردن دستگاه امنیتی ایران در نهادی به نام حراست در دانشگاه ها می گوید: «نگاه مسئولان و تصمیم گیران در آموزش عالی، نگاه پر شک و تردیدی است و ترس آنان این است که جریانی در دانشگاه شکل بگیرد که بعدها بتواند در جامعه تاثیرگذار باشد. موضوع اساسی دیگر این است که دانشگاه در ایران همواره مرکز فعالیت های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دانشجویان بوده و از این نظر دانشگاه جایی حساس بوده است. بنابر این چه در بُعد فکری و فرهنگی و چه در بُعد فعالیت های احتمالی سازمان های دانشجویی و استادان، همیشه مسوولان نگران بوده اند و در بهترین حالت به دیده شک و تردید به آن نگاه می کردند؛ به همین دلیل هم ابزاری به نام حراست را لازم دانسته اند تا کنترل دانشگاه از دستشان خارج نشود. از طرف دیگر در عمل بخشی از تلاش هایی که برای اسلامی کردن دانشگاه ها صورت می گیرد این است که حراست دائم دانشگاه را رصد کند تا ببیند کجا حرف هایی زده می شود یا فعالیتی صورت می گیرد که با معیارهایشان کمتر همخوانی دارد.»

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

محققان در آلمان: رانش شدید زمین در روستای حسین‌آباد ایران نتیجه ساختن یک سد بود

نقش کلیدی فلات ایران در مهاجرت انسان؛ حلقه گمشده تاریخ پیدا شد

مسیح علی‌نژاد در گفتگو با یورونیوز: ایران بدون جمهوری اسلامی به نفع بقیه جهان خواهد بود