نمایش مستندی از زندگی منیر فرمانفرمائیان در لندن

نمایش مستندی از زندگی منیر فرمانفرمائیان در لندن
نگارش از Euronews
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button
آگهی

روز هشتم سپتامبر، فیلم مستند «منیر» ساختۀ بهمن کیارستمی دربارۀ زندگی و آثار منیر فرمانفرمائیان، هنرمند و کلکسیونر آثار هنری سرشناس ایرانی در انیستیتوی هنرهای معاصر لندن (ICA) به نمایش درآمد. در این برنامه، قبل از نمایش فیلم، لیلا فخر، تهیه کنندۀ این فیلم مستند، به معرفی آن پرداخت.

این فیلم، پیش از این در موزۀ گوگنهایم نیویورک نیز به نمایش درآمده بود و در آن بهمن کیارستمی، زندگی منیر فرمانفرمائیان را در دوران قبل و بعد از انقلاب به تصویر کشیده است. بهمن کیارستمی نشان می دهد که چگونه منیر فرمانفرمائیان توانست در طول زمان، سبک منحصر به فردش را خلق کرده و با آثارش نه تنها در ایران بلکه در جهان مطرح شود.

در این مستند، علاوه بر منیر که دربارۀ زندگی خود و آثارش توضیح می دهد، برخی از هنرمندان و چهره‌های شناخته شدۀ ایرانی و غیر ایرانی مثل فرانک استلا، هنرمند آوانگارد نیویورکی و رُز عیسی، کلکسیونر و صاحب گالری هنری در لندن، در مورد اهمیت و ویژگی های آثار منیر فرمانفرمائیان و سبک کار او حرف می زنند.

کیارستمی در این فیلم تاکید زیادی بر رابطۀ منیر فرمانفرمائیان با فضای هنری نیویورک کرده است ضمن آنکه استودیوی منیر در تهران و همکاری او با استادکاران ایرانی هنر آینه کاری را هم نشان می دهد.
از طریق حرف های منیر با دیدگاه های او دربارۀ هنر آشنا می شویم. او بر این باور است که هنر بیان احساسات هنرمند نیست.

منیر شاهرودی فرمانفرمائیان از چهرهای برجستۀ هنر مدرن ایران به شمار می رود و آثارش از نقاشی تا گچ بری، آینه کاری و کولاژ تا چیدمان‌های مدرن را در برمی‌گیرد. تاثیر هنرهای تزئینی و معماری اسلامی- ایرانی را در کارهای منیر فرمانفرمائیان می توان جستجو کرد. آینه کاری های او ملهم از نقش‌های هندسی متداول در معماری و آینه کاری ایرانی است.

منیر فرمانفرمائیان، نخستین هنرمند ایرانی است که آثار او در سال ۲۰۱۴ در قالب نمایشگاهی با عنوان «امکان بی کران»در موزۀ گوگنهایم آمریکا به تماشا گذاشته شد. فرمانفرمائیان بعد از فارغ التحصیل شدن در رشتۀ نقاشی از دانشکده هنرهای زیبای تهران، برای ادامۀ تحصیل ابتدا به پاریس و سپس به آمریکا رفت و به تحصیل تصویرسازی مُد در مدرسۀ طراحی پارسونز و بعد هم دانشگاه کورنل پرداخت.

آشنایی اش با منوچهر یکتایی، نقاش و شاعر سرشناس به ازدواج انجامید اما مدت زیادی دوام نیاورد و در آمریکا از یکتایی جدا شد و با ابوالبشر فرمانفرمائیان، دانشجوی حقوق دانشگاه کلمبیا ازدواج کرد و نام خانوادگی او را به‌عنوان نام هنری خود برگزید.

منیر در فاصلۀ سال های ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۵ در نیویورک و در میان هنرمندان اکسپرسیونیسم انتزاعی و هنر آوانگارد نیویورکی زندگی کرد و در آنجا با هنرمندانی مثل اندی وارهول و فرانک استلا آشنا شد و تاثیراتی از کار آنها گرفت. او در همان زمان توپ های دیسکوی معروفش را ساخت و یکی از آنها را با یکی از تابلوهای مریلین مونروی اندی وارهول معاوضه کرد. به گفتۀ فرمانفرمائیان، وارهول این تابلو را «با عشق به منیر» امضا کرده بود که بعد از انقلاب مصادره شد.

فرانک استلا، هنرمند آوانگارد نیویورکی و از دوستان منیر فرمانفرمائیان، در فیلم بهمن کیارستمی دربارۀ ارتباط منیر با فضای هنری آوانگارد نیویورک می گوید: «این که منیر به نیویورک آمد برایش خیلی مثمرثمر بود. بعد از آن بود که او توانست چیزهایی را که در دنیای ما «تزدینی» حساب می شوند، طوری استفاده کند که انگار از دیوار مساجد آمده اند. اما این ها بدون اینکه او بخواهد زور زیادی بزند تبدیل به هنر شده اند.»

به گفتۀ استلا، منیر برای اینکه بتواند با فرهنگ بصری که از آن می آمد کار کند، برایش آسان تر بود که به نیویورک بیاید و در آنجا این کار را بکند تا اینکه در تهران بماند: «حالا او می توانست به تهران برگردد و کاری را انجام دهد که در نیویورک کشف کرده بود.»

فرمانفرمائیان پس از ۱۳ سال زندگی در نیویورک سرانجام در ۱۹۵۷ به ایران بازگشت و در آنجا به فعالیت هنری پرداخت. او نقش ها و عناصر فرهنگ سنتی ایرانی را به شکل خلاقانه و مدرنی در کارهای نقاشی، گچ بری و آینه کاری اش به کار گرفت. به گفتۀ فرمانفرمائیان، او در این دوره دست به سفرهای متعددی به نقاط مختلف ایران زد و با مساجد و بناهای تاریخی و کهن ایرانی و نیز هنر فرش آشنا شد و از آنها تاثیر گرفت.

دهۀ چهل در ایران دوران اوج هنر سقاخانه ای بود که تاثیر آن را در کارهای فرمانفرمائیان می‌توان دید. در این دوره بود که او سبک هنری ویژه ای را ابداع کرد که ترکیب تکنیک های قدیمی مثل نقاشی پشت شیشه، آینه‌کاری، خاتم‌کاری با الهام از اشکال هندسی و هنر اسلامی بود. آینه‌کاری برای برخی اماکن عمومی «پانل‌هایی بزرگ برای هتل لاله»، «دو آینه بزرگ برای فرهنگسرای نیاوران»، «یک پانل اتاق خواب در کاخ نیاوران»، «یک مجسمه برای باغ موزه فرش» و آثاری برای خانه‌های خصوصی، برخی از کارهای فرمانفرمائیان پیش از انقلاب بود.

به گفتۀ فرمانفرمائیان، او با دقت در نقش ها و طرح های مساحد و بناهای ایرانی و نیز فرش های ایرانی به این نتیجه رسید که هندسه، یکی از عناصر مهم هنر ایرانی است و تصمیم گرفت مثلث ها و اشکال چندضلعی را در آثارش به کار گیرد.

آگهی

بعد از انقلاب اسلامی در ایران، خانه و بسیاری از آثار منیر فرمانفرمائیان مصادره شد و او مجبور شد دوباره به نیویورک مهاجرت کند و در آنجا به کارهایی مثل کولاژ و طراحی فرش و پارچه پرداخت.

فرمانفرمائیان بعد از ۲۶ سال زندگی در نیویورک، بار دیگر به ایران بازگشت و بعد از گشودن استودیوی هنری شخصی اش، فعالیت های هنری اش را در ایران از سر گرفت.

در فیلم مستند کیارستمی، منیر فرمانفرمائیان، ضمن توضیح دربارۀ انگیزه‌ هایش از تکرار موتیف‌ها و نقش‌های هندسی اسلامی در کارهایش، آنها را کارهایی غیر دینی و فرمالیستی می‌داند.

در صحنه ای از این فیلم فرمانفرمائیان، با برداشت راهنمای یک نمایشگاه که کارهایش را متاثر از تصوف و فلسفۀ ایرانی می‌داند، مخالفت کرده و می گوید؛ «کار من فقط بر اساس خط وشش ضلعی است و هیچ فلسفه ای پشت آن نیست. من فقط با خطوط شش ضلعی کار می کنم و این چهارچوب کار من است.»

آگهی

آثار منیر فرمانفرمائیان در نمایشگاه های جمعی و انفرادی داخلی و خارجی بسیاری از موزه هنرهای معاصر تهران گرفته تا موزه هنرهای زیبای بوستون، موزه هنرهای مدرن و موزه گوگنهایم نیویورک به نمایش درآمده اند.

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

محققان در آلمان: رانش شدید زمین در روستای حسین‌آباد ایران نتیجه ساختن یک سد بود

نقش کلیدی فلات ایران در مهاجرت انسان؛ حلقه گمشده تاریخ پیدا شد

مسیح علی‌نژاد در گفتگو با یورونیوز: ایران بدون جمهوری اسلامی به نفع بقیه جهان خواهد بود