فراز و فرود جشنِ هنر شیراز (همراه گزارش تصویری)

فراز و فرود جشنِ هنر شیراز (همراه گزارش تصویری)
نگارش از Parviz Jahed
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button
آگهی

به مناسبت برپایی نمایشگاه «جشن هنر شیراز» در لندن

نمایشگاه «یک صحنۀ اتوپیایی: جشن هنر شیراز- تخت جمشید» که از بیست و یکم آوریل تا ششم اکتبر ۲۰۱۵ در گالری وایت چپل لندن برپا شد، کوششی برای معرفی و درک ارزش های هنری جشن هنر شیراز و انگیزه های هنری و روشنفکرانۀ پشت این رویداد مهم فرهنگی- هنری در ایران قبل از انقلاب بود.

این نمایشگاه که برای اولین بار در بریتانیا برپا شد، شامل مجموعه ای از پوسترهای دوره های مختلف این جشنواره، کاتالوگ ها، بروشورها، بولتن های خبری روزانه، عکس های مربوط به اجراهای نمایشی، رقص ها و کنسرت های موسیقی و برخی نوارهای ویدئویی و صوتی با کیفیت نسبتا خوب از برخی اجراهای نمایشی و موسیقایی اجرا شده در طی یازده دورۀ جشن هنر شیراز بود.

در حالی که مطالعۀ جشن هنر و بازخوانی آن در فضای فرهنگی و دانشگاهی کنونی داخل کشور و رسانه های داخلی تقریباً ممکن نیست، برگزاری نمایشگاه جشن هنر در لندن و کوشش های برخی مراکز دانشگاهی و فرهنگی در خارج از ایران برای معرفی و بررسی جنبه های مختلف آن و تاثیر اجتماعی و فرهنگی آن، تلاش شایسته و ارزنده ای است.

ولی محلوجی، برگزار کنندۀ اصلی این نمایشگاه، در سخنرانی خود در خانۀ آسیایی لندن، هدف از برگزاری این نمایشگاه را ارزیابی دوبارۀ ارزش های هنری و روشنفکرانۀ جشن هنر شیراز دانسته و گفته است: «این پروژه، بخشی از باستان شناسی یک دهۀ تاریخی است. این کار، یک پلاتفورم آموزشی است که من به منظور شناساندن فضای هنری دهۀ چهل و پنجاه در ایران فراهم کردم.»
به اعتقاد محلوجی، هدف او از این تحقیق باستان شناسانه، تنها کندن به منظور استخراج مواد آرشیوی نیست بلکه یک تحقیق وسیع افقی برای درک ایده ها و انگیزه های روشنفکرانۀ پشت این رویداد فرهنگی- هنری است. به گفته محلوجی او در این نمایشگاه، مواد آرشیوی و اسنادی را به نمایش گذاشته که برخی از آنها پیش تر دیده نشده و یا از دسترس خارج بوده اند. محلوجی، پیش از برپایی این نمایشگاه در لندن، در ماه مِی سال ۲۰۱۴ آن را در نمایشگاه هنر معاصر ایران در پاریس با عنوان « ایران: تاریخ ویرایش نشده» به نمایش گذاشته بود.

اصولاً دسترسی به اسناد و شواهد تاریخی مربوط به گذشتۀ ایران (هر چند نزدیک و معاصر) و جستجو برای کشف و یافتن مواد آرشیوی جشنواره ای مغضوب و لعنت شده در بعد از انقلاب، کار چندان ساده ای نیست چرا که نه تنها عملاً هیچ آرشیو رسمی در مورد آن در ایران وجود ندارد بلکه حتی پژوهش و نوشتن دربارۀ آن نیز اگر ممنوع نباشد، حداقل با احتیاط همراه است.

قطعاً چنین نمایشگاهی در این سطح و با این ابعاد کوچک نمی تواند بیانگر همه ابعاد جشن هنر شیراز باشد، چرا که در غیاب یک آرشیو کامل از این رویداد، با گردآوری تکه های پراکنده از یک واقعیت تاریخی، به سختی می توان تصویری دقیق، همه جانبه و قابل فهم از واقعیت و چند و چون جشن هنر شیراز ارائه کرد.

جشن هنر، جشنواره ای مبتذل یا پلی بین شرق و غرب

جشن هنر شیراز در سال ۱۳۴۶ به ریاست فرح پهلوی و با هدف ایجاد پیوند و همکاری با سازمان های جهانی و تبادل برنامه های هنری آغاز به کار کرد و بعد از برگزاری یازده دوره، سرانجام در سال ۱۳۵۷ با وقوع انقلاب اسلامی، به عنوان یکی از نشانه ها و مظاهر «فساد» و «ابتذال» رژیم شاه و ترویج سیاست های غرب گرایانۀ آن برای همیشه متوقف شد.

به گفتۀ فرخ غفاری، مدیر هنری و از بنیانگذاران جشن هنر شیراز، ایدۀ برگزاری جشن هنر شیراز از مهدی بوشهری بود. ریاست کل آن نیز با فرح پهلوی، ملکۀ سابق ایران بود که مسئولیت اجرایی آن را به عهدۀ رضا قطبی، مدیرعامل رادیو تلویزیون ملی ایران گذاشت و مدیریت هنری آن را فرخ غفاری، سینماگر، مورخ و منتقد سینما و معاون قطبی در تلویزیون ملی ایران به عهده گرفت. قطبی و مشاوران او می خواستند که فستیوال، دور از پایتخت برگزار شود و ابتدا قرار بود کاشان و اصفهان، محل برگزاری این رویداد عظیم فرهنگی هنری باشد اما سرانجام شیراز به عنوان محل برگزاری ثابت جشن هنر انتخاب شد.

برنامه ریزی جشن هنر نیز به عهده هیئتی مرکب از رضا قطبی، فرخ غفاری، شهرزاد افشار(مسئول موسیقی و رقص) و خجسته کیا (مسئول تئاتر تا سال ۱۳۵۱ و بعد از او بیژن صفاری) بود. بعدها فرخ غفاری به طور کامل مسئولیت فیلم و تئاتر را خود به عهده گرفت. قباد شیوا، گرافیست و طراح سرشناس نیز مسئولیت طراحی تمام پوسترها، بروشورها، کاتالوگ ها، بولتن های روزانه و مواد تبلیغی فستیوال را به عهده داشت. مسئولیت تبلیغات و روابط عمومی جشن هنر نیز ابتدا به عهدۀ ایرج گرگین و بعد کریم امامی بود. چهره های ادبی و هنری سرشناسی مثل هوشنگ ابتهاج، آربی اوانسیان، دکتر داریوش صفوت، هرمز فرهت، فوزیه مجد، داوود رشیدی و محمدباقر غفاری، به عنوان مشاور در انتخاب برنامه ها و نحوۀ برگزاری جشن و هنر در طی یازده دوره (از ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۶) مشارکت داشتند.

به نوشتۀ مهستی افشار در مقالۀ «جشن هنر شیراز»، جشن هنر با بودجه ای بالغ بر ۱۰۰ هزار دلار شروع به کار کرد که این بودجه در سال ۱۳۵۷ به ۷۰۰ هزار دلار رسید. منبع اصلی تامین بودجه، رادیو تلویزیون ملی ایران بود که زیر نظر رضا قطبی اداره می شد. به نوشته افشار، بسیاری از هنرمندان و گروه های هنری، با حداقل دستمزدها در این فستیوال شرکت می کردند.

جشن هنر شیراز، در فصل تابستان در شیراز و تخت جمشید برگزار می شد و شامل بخش های مختلف مثل، تئاتر، فیلم، موسیقی و رقص بود. برنامه های جشنواره هر روز از ساعت ده صبح شروع می شد و تا ۲ صبح روز بعد در مکان های مختلف از سالن های مدرن تئاتر و سینما گرفته تا مکان های سنتی و تاریخی مثل سرای مشیر، حافظیه، باغ دلگشا، نارنجستان، باغ جهان نما، خرابه های تخت جمشید، نقش رستم، گنبد عضد، کاروانسراهای قدیمی و قهوه خانه ها اجرا می شد.

جشن هنر، چشم انداز متنوع و رنگارنگی از فرهنگ ها، زبان ها و سبک ها و گرایش های گوناگون هنری سنتی و مدرن از سرزمین های مختلف بود و برنامه هایی مثل تعزیه، نقالی، نمایش روحوضی، موسیقی سنتی ایرانی، نمایش کاتاکالی هندی، موسیقی تجربی و آوانگارد اشتاکهاوزن و جان کیج و تئاتر مدرن و تجربی و «بی چیز» یرژی گروتوفسکی را دربر می گرفت. فرخ غفاری که مدیریت یازده دورۀ این جشنواره را به عهده داشت، آن را میعادگاه و نقطه تلاقی هنر شرق و غرب و هنر سنتی و مدرن و آوانگارد جهان می دانست. نگاهی به برنامه های یازده دورۀ این جشنواره و لیست هنرمندان برجستۀ شرقی و غربی که در دوره های مختلفِ آن شرکت داشته و برنامه اجرا کردند، از یرژی گروتوفسکی و پیتر بروک گرفته تا راوی شانکار، بسم الله خان، جان کیج، اشتوک هاوزن، پریسا، محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، محمدرضا لطفی، جلیل شهناز، اصغر بهاری، مهین تجدد، پرویز صیاد، آربی اوانسیان، عباس نعلبندیان و دهها هنرمند دیگر، مهر تاییدی بر این ادعای غفاری است.

جشن هنر شیراز همچنین نقش مهمی در معرفی سینمای هنری جهان و تربیت سلیقۀ هنری و سینمایی یک نسل داشت. مسئولیت انتخاب و نمایش فیلم های جشن و هنر به عهدۀ فرخ غفاری، فیلم شناس برجسته بود. در طی یازده سال، فیلم هایی از بزرگ ترین کارگردانان سینمای هنری جهان در سینما آریانای شیراز(متعلق به شاهرخ گلستان)، به نمایش درآمد. علاوه بر نمایش فیلم هایی از فیلمسازانی چون کن راسل، تونی ریچاردسون، جوزف لوزی و ایشتوان ژابو، برنامه های مرور بر آثار اینگمار برگمن، ساتیاجیت رای و لوئیس بونوئل نیز جزو برنامه های سینمایی جشن هنر شیراز بود. جشن هنر شیراز و به ویژه شخص غفاری، با نمایش نخستین آثار موج نوی سینمای ایران به ویژه کارهای آوانگارد و تجربی (مثل آثار فریدون رهنما، آربی اوانسیان و پرویز کیمیاوی) و یا فیلم هایی که اداره سانسور آنها را توقیف کرده بود و جایی برای نمایش نداشتند (مثل آرامش در حضور دیگران اثر ناصر تقوایی و گاو ساختۀ داریوش مهرجویی)، نقش بسیار مهمی در معرفی و حمایت از موج نو و اندیشۀ مدرن در سینمای ایران ایفا کرد.

  • جشن هنر شیراز

پوستر پنجمین دوره- شهریور سال ۱۳۵۰

  • جشن هنر شیراز

پوستر نهمین دوره-سال۱۳۵۴

آگهی

  • جشن هنر شیراز

به نوشته کیهان آن زمان، آربی اوانسیان، در اعتراض به گزارش انتقادی مریم خوارزمی، خبرنگار کیهان بین المللی از اجرای نمایش «خوک، بچه، آتش» در جشن هنر به او حمله کرد

  • جشن هنر شیراز

پوستر اجرای باله گلستان اثر موریس بژار در پنچمین دوره جشن هنر شیراز

آگهی
  • جشن هنر شیراز

مقاله انتقادی جواد مجابی درباره اجراهای موسیقی در جشن هنر شیراز

  • جشن هنر شیراز

اجرای نمایش«خوک،‌ بچه، آتش» شاید جنجالی ترین رخداد در تاریخ یازده دوره برگزاری جشن هنر شیراز بود

  • جشن هنر شیراز

فرخ غفاری که مدیریت یازده دورۀ این جشنواره را به عهده داشت، آن را میعادگاه و نقطه تلاقی هنر شرق و غرب و هنر سنتی و مدرن و آوانگارد جهان می دانست

آگهی

  • جشن هنر شیراز

جنجال بر سر اجرای «خوک، بچه، آتش» به دربار و شخص شاه هم رسید

  • جشن هنر شیراز

گزارش خیلی محرمانه ساواک از اجرای «خوک، بچه، آتش» و واکنش یکی از روحانیون به آن

آگهی
  • جشن هنر شیراز

تئاتر موزیکال شهر قصه اثر بهمن مفید- این نمایش و ترانه های آن تبدیل به بخشی از فرهنگ عامیانه نسل های بعد در جامعه شهرنشین ایران شد

  • جشن هنر شیراز

یکی از پوسترهای ششمین دوره

  • جشن هنر شیراز

جشن هنر، نه تنها باعث احیای برخی از هنرهای سنتی فراموش شدۀ ایرانی مثل تعزیه، نقالی و نمایش های روحوضی شد بلکه در شکل گیری و رشد جریان آوانگارد و مدرن در تئاتر و سینمای ایران، نقش بسزایی ایفا کرد

آگهی

  • جشن هنر شیراز

اجرای تئاتر در محوطه تخت جمشید

  • جشن هنر شیراز

تمبرهای یادبود هفتمین دوره جشن هنر شیراز-سال ۱۳۵۲

آگهی

مخالفان مذهبی و مارکسیست جشن هنر

جشن هنر شیراز، در زمان برگزاری اش با حمله ها و مخالفت های بسیاری از جانب برخی روشنفکران چپ، مراجع مذهبی و نیز گروه های سیاسی مخالف رژیم شاه مواجه بوده است. روحانیون و گروه های مذهبی، نمی توانستند رویکرد مدرن، آوانگارد و آزادانۀ جشن هنر نسبت به هنر نمایش را که در برخی موارد با برهنگی بازیگران زن و مرد همراه بود برتابند. از سوی دیگر نیروهای چپ گرا و روشنفکران انقلابی و مارکسیست نیز ضمن مخالفت با برنامه های آئینی و سنتی جشن هنر مثل تعزیه با تئاترهای آوانگارد نعلبندیان و اوانسیان و یا نمایش های تجربی و آئینی گروتوفسکی و پیتر بروک، نیز مخالفت کرده و بر اساس ایدئولوژی ضد غربی یا ماتریالیستی خود، این برنامه ها را « پوچ»، «ارتجاعی» و «ضد مردمی» و در ادامۀ نمایش های «شبه مدرنیستی» رژیم شاه و ولخرجی های آن رژیم با پول نفت و سرمایۀ ملت ارزیابی می کردند.

سعید سلطانپور، نمایشنامه نویس، شاعر و کارگردان انقلابی و مارکسیست در جزوۀ «نوعی از هنر، نوعی از اندیشه» که بیانه ای سیاسی- انقلابی در مخالفت با سیاست های فرهنگی و هنری رژیم شاه بود و به صورت مخفیانه در در بیست و هفت خرداد ۱۳۴۹ منتشر شد، به مسئولان جشن هنر شیراز حمله کرده و برنامه های جشن هنر را «ارتجاعی» «مبتذل»، « مردم فریبانه» و «خیانتکار» خواند. سلطانپور در انتقاد از جشن هنر نوشت: «… با هدفی خاص، مسابقۀ نمايشنامه نويسی به راه انداخت و زير لوای بی نظری و آزادگی، هدف فرماليستی خود را به تئاتر اعمال کرد و از طريق “جشن هنر” که تجلی خودپرستانۀ هنر فئودال – بورژوازی ست و برای نمايش ژستی جهانی تشکيل می شود تئاتر ارتجاعی خويش را ستود و شايع کرد و با تبليغات، گروه عظيمی را در زمينۀ تئاتر فريفت. از سويی تجسم گوناگون بدن پرسناژ و از سويی تصاوير و ترانه های تفريحی و فولکلور قلب شده را به جای محتوای هنری نشاند و هر گونه خطر اجتماعی را از جانب تئاتر زدود. در زمينۀ هستی و انسان ابلهانه، به “پژوهشی پوچ “ دست زد و در زمينۀ افسانه و اندوه، برای مردم شهر “قصه” ساخت.» (نوعی از هنر، نوعی از اندیشه. سعید سلطانپور. ۱۳۴۹)

سلطانپور، با انتقاد از حضور مهمانان سرشناسی چون گروتوفسکی و پیتر بروک در جشن هنر، در مورد اجرای نمایش های آئینی در این فستیوال می نویسد: “اما برای من که يک ايرانی هستم، مهم نيست که آقای بروک در بارۀ تعزيه چه می گويد و يا آقای گروتوفسکی تئاتر آئينی خود را چگونه توجيه می کند، تمام تلاش من برای آشکار کردن سوء استفادهایی است که گردانندگان قسمتی از تئاتر – تئاتر خيانتکار تلويزيونی – از اين دعوت ها و تعبير و تفسيرها می برند. آنها می خواهند با طرح “تئاتر آئينی” رفتار پست هنری خود را تثبيت کنند. می خواهند تائيديه ای برای اجرای مردود نمايشنامۀ ابلهانۀ «پژوهشی ژرف» و اجرای مضحک و شرم آور اديب بدست آورند. امسال تئاتر جشن هنر، ارتجاعی تر از سال گذشته اجرا خواهد شد و تئاتر مسئول از هم اکنون به سيمای آئينی اين تئاتر تف می اندازد.” (نوعی از هنر، نوعی از اندیشه. سعید سلطانپور. ۱۳۴۹)

آگهی

طبیعتاً برای نمایشنامه نویس و کارگردانی انقلابی مثل سلطانپور که تنها برای هنر کارکردی سیاسی و انقلابی قائل بود و همه فرم های دیگری هنری را به خاطر ذات غیر انقلابی شان نفی می کرد، چنین موضع گیری های تندی در مورد آثار نمایشی مدرن ایرانی و غربی، دور از انتظار نبود.
اما مخالفان جشن هنر، تنها مخالفان حکومت شاه نبودند بلکه برگزاری این جشنوارۀ مدرن با مخالفت ها و مقاومت هایی در درون نظام پادشاهی نیز مواجه بود. به گفتۀ فرخ غفاری، گرایش ها و رویکردهای هنری فرح پهلوی و پسرخالۀ مدرنیست او رضا قطبی، همواره با مخالفت های افراد سنتی و عقب مانده ای مثل اسدالله علم در دربار شاه مواجه بود. از سوی دیگر بر اساس برخی شواهد و خاطراتی که از نزدیکان محمدرضا پهلوی، شاه سابق ایران نقل شده، شاه نیز میانۀ چندان خوبی با جشن هنر شیراز و گردانندگان آن نداشت. به گفتۀ هوشنگ نهاوندی در کتاب « آخرین روزها»، پادشاه ایران، تنها یکبار و در سال ۱۳۵۲ که جشن هنر به نام «معرفی هنر کشورهای جهان سوم» برپا شد در رکاب همسرش به شیراز رفت. نهاوندی، در خاطرات خود، در مورد مخالفت شاه با برنامه های جشن هنر می نویسد: “هنگامی که رئیس دانشگاه پهلوی (شیراز) بودم، روزی در گردشی در باغ-کاخ ارم که متعلق به دانشگاه بود و شاه در آنجا اقامت می‌کرد به من گفت: «نمی‌فهمم این جشنواره به چه درد ما می‌خورد. هزینه‌اش گزاف است و گمان نمی‌کنم سودی داشته باشد. از هنرمندان کم‌ارزشی که کسی آن‌ها را نمی‌شناسد دعوت می‌کنند، تا حلق چند روزنامه‌نویس خارجی میهمان خاویار می‌تپانند و به آن‌ها هدیه‌های گوناگون می‌دهند. آن‌ها هم وقتی به کشورشان برمی‌گردند، به روی ما تف می‌اندازند و انتقاد می‌کنند… ولی خب، شهربانو خیلی اصرار دارد.» اردشیر زاهدی که خود مخالف سرسخت این جشنواره بود هم در یادداشت‌ها و خاطراتش می‌نویسد که شاه با این که اجازه برگزاری آن جشن را می‌داد ولی مخالفش بود.”
(آخرین روزها، هوشنگ نهاوندی، شرکت کتاب، ۱۳۸۳، صفحات ۱۶۶ و ۱۶۷)

«خوک، بچه، آتش»، نمایشی جنجال برانگیز

اجرای نمایش اروتیک و جنجالی مجارستانی «خوک، بچه، آتش» در دورۀ یازدهم جشنواره، خشم آیت الله خمینی و دیگر مراجع مذهبی را برانگیخت و باعث تظاهرات اعتراض آمیز علیه شاه و سیاست های فرهنگی و هنری مدرنیستی او شد.

در سال ۱۳۵۶ گروه تئاتر اسکوات، که عده ای از بازیگران جوان و تبعیدی مجارستانی بودند، نمایشی را در جشن هنر شیراز به روی صحنه بردند که نه تنها به پاشنۀ آشیل این فستیوال تبدیل شد و غوغایی در جامعۀ مذهبی ایران به پا کرد بلکه بهانۀ بزرگی به دست مراجع مذهبی مخالف شاه داد تا او را به خاطر ترویج «فحشا و بی بندو باری» از نوع غربی در جامعه محکوم کنند. گروه اسکوات برای از بین بردن فاصلۀ میان تماشاگر و بازیگر، در پشت شیشه های ویترین یک مغازه خالی در خیابان فردوسی شیراز قرار گرفتند، به طوری که رهگذران می توانستند اجرا را از نزدیک تماشا کنند.
«خوک، بچه، آتش»، داستان سربازانی است که بعد از تولد مسیح، به دستور هرودیاس، برای از بین بردن مسیح ، دست به قتل عام بی رحمانۀ اطفال می زنند. در این میان، یکی از زنان برای نجات پسر کوچکش، لباس دخترانه تن او کرده و به لبش رژ لب می مالد تا سربازان را فریب دهد. به دنبال آن یکی از سربازان زن را از پشت گرفته و به او تجاوز می کند.
به نوشتۀ مهستی افشار، این نمایش (که از ۲۷ تا ۴ شهریور در شیراز اجرا شد)، قرار بود به مثابۀ اعتراض علیه استبداد و قدرت باشد اما به جنجالی بزرگ تبدیل شد. آنتونی پارسونز، سفیر بریتانیا در تهران در کتاب «غرور و سقوط: ایران ۱۹۷۴-۱۹۷۹) نوشته است که یکی از تماشاگران این نمایش برای او تعریف کرد که با چشمان خود دید که مردی که برهنه بود یا شلوار به پا نداشت، به زنی تجاوز کرد. روز بعد از اجرای نمایش، روزنامه های ایران خبر داغ تجاوز یک مرد برهنه به یک بازیگر زن در خیابان های شیراز را منتشر کردند. خبر به گوش آیت الله خمینی که در نجف تبعید بود رسید و او هم اعلامیه ای علیه جشن هنر شیراز و «نمایش شرم آور»ی که در آن اجرا شد منتشر کرد و از مردم مسلمان و مومن خواست که به این حرکت ها اعتراض کنند.

«خوک، بچه، آتش»، نمایشی بود که نه تنها صدای مراجع مذهبی را درآورد بلکه مورد انتقاد مطبوعات آن زمان نیز قرار گرفت و باعث نگرانی مقامات دولتی و امنیتی و ماموران ساواک شد. در نامه محرمانه ای که با امضای رئیس سازمان امنیت فارس صادر شد و تصویر آن اکنون در اینترنت موجود است، با ابراز نگرانی از نمایش فیلم «هزار و یکشب» پازولینی در سینما آریانای شیراز و نمایش «خوک، بچه، آتش» در خیابان های شیراز آمده است: “ چون اکثر جشن ها با تشریف فرمایی علیاحضرت شهبانو افتتاح می گردد، نمایش این گونه برنامه ها اثرات نامطلوبی بجا گذارده و فرصت مناسبی برای تحریکات عوامل مخالف و مخرب فراهم و باعث بهره برداری و تبلیغات سوء آنان می گردد.”

آگهی

اما فرخ غفاری، مدیر هنری جشن هنر شیراز در گفتگو با من دربارۀ اجرای نمایش «خوک، بچه، آتش» در جشن هنر شیراز، گفته است: “این نمایش «خوک،‌ بچه، آتش» را من ندیده بودم. در خارج عده‌ای به ما گفته بودند که گستاخانه‌‌ترین و مدرن‌ترین نمایشی است که در اروپا اجرا شده و پیشنهاد کردند که آن را بیاوریم. ما گفتیم آقا، موضوع آن سکسی است و اصلاً ما نمی‌توانیم به آن نزدیک بشویم. به شما بگویم که من شخصاً و قطبی که رئیس من بود از این که تئاتر‌های سکسی را نشان بدهند، خوش‌مان نمی‌آمد. حالا اگر توی جمع خصوصی‌تری باشد به هر حال می‌گذرد و می‌رود، ولی این‌که جمعیت انبوهی بیاید و ما پول بگیریم و فلان کار را بکنیم، من نمی‌توانم. بعد فهمیدیم که آن‌طوری که ما فکر می‌کردیم نیست و آن ورسیونی که به ما در شیراز نشان دادند، ورسیونی عادی بود، منتها شهرت ورسیون اولی آن‌چنان بود که مردم همه می‌خواستند بیایند و ببینند که چه خبر است و چی و چی و چی و کار موفقی به آن معنا نبود. یعنی چیزی که آدم از نظر تئاتری برایش مبارزه بکند،اصلاً نبود.” (از سینما تک پاریس تا کانون فیلم تهران. پرویز جاهد. نشر نی. ۱۳۹۳)

غفاری در پاسخ به این سوال که چه چیز گستاخانه‌ای در این نمایش بود که جنجال به پا کرد و سر و صدای مذهبی‌ها را درآورد، گفت: “ ببینید، اولاً آن کسی که به او گفته بودند، اصلاً خودش نمایش را ‌ندیده بود. آنی که سر و صدایش درآمد، فقط سر و صدا بود. فرح شخصاً از قطبی پرسیده بود که این نمایش چی بوده… یعنی یک‌بار قطبی به من گفت که خطرناک است. گفت که نمی‌خواهم موقعیت شما خراب بشود. حتی اگر مورد استقبال مردم هم هست، جلویش را بگیرید. دیگر آدم وارد خط سانسور که می‌شود خبط‌‌هایی هم می‌کند دیگر، خب طبیعی هم هست که آدم جلویش را بگیرد.” (از سینما تک پاریس تا کانون فیلم تهران. ۱۳۹۳)

جشن هنر شیراز، به رغم همۀ انتقادهایی که به آن شده است، یکی از جاه طلبانه ترین و غیرمتعارف ترین فستیوال های هنری جهان و یک جشنوارۀ بی همتا در خاورمیانه بود. رویدادی بزرگ که فرهنگ و هنر سنتی و مدرن ایران را همزمان و یک جا به جهان عرضه می کرد و آن را در معرض داوری و نقد قرار می داد. جشن هنر، نه تنها باعث احیای برخی از هنرهای سنتی فراموش شدۀ ایرانی مثل تعزیه، نقالی و نمایش های روحوضی شد بلکه در شکل گیری و رشد جریان آوانگارد و مدرن در تئاتر و سینمای ایران، نقش بسزایی ایفا کرد.

با این حال حتی اگر مسئولان جشن هنر، در واکنش به انتقادها و اعتراض های عمومی به سیاست های جشن هنر، می خواستند در برنامه های آیندۀ آن تجدید نظر کرده و رویکرد هنری محافظه کارانه تری را در نمایش برهنگی و تئاترهای جسورانه و آوانگارد در پیش بگیرند، باز هم بی فایده بود چرا که طوفان انقلاب از راه رسید و دیگر آینده ای برای جشن هنر و فعالیت هایی از این دست باقی نگذاشت و بساط آن را برای همیشه ریشه کن کرد.

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

این سه‌شنبه شب یا آن سه‌شنبه شب؟ چهارشنبه‌سوری امسال دقیقاً چه روزی است؟

گرایش جوانان ایرانی به خالکوبی؛ تاتوکاران با همه محدودیت‌ها به کار خود ادامه می‌دهند

مونا مهرجویی در مراسم تشییع داریوش مهرجویی و همسرش: به قول پدرم قاتلین میان ما هستند