ظهور داعش چه نسبتی با اسلام دارد؟

ظهور داعش چه نسبتی با اسلام دارد؟
نگارش از Hossein Alavi
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button
لینک کپی پیست کد امبد ویدیو:Copy to clipboardCopied
آگهی

پس از حمله‌های تروریستی داعش در پاریس، بیروت و برخی شهرهای دیگر، مسلمانان به ویژه در اروپا با فضای سنگینی در روابط اجتماعی خود روبرو شده‌اند. این در حالی است که مسلمانان در شهرهای مختلف اروپا به خیابان‌ها آمدند و ضمن محکوم کردن داعش، با قربانیان این حمله‌ها ابراز همدردی کردند.

بسیاری از مراجع بلند پایه اسلام در جهان نیز جنایات داعش را فاقد هرگونه ارتباطی با اسلام واقعی دانستند. اما این پرسش همچنان باقی است که اسلام واقعی کدام تفسیر و خوانش از اسلام است و جهان‌بینی بنیادگرایان و افراط‌گرایان اسلامی چه نسبتی با دین اسلام دارد؟

در برنامه «همراه با یورونیوز» روز سه‌شنبه ۳ آذر (۲۴ نوامبر) نظرات و پرسش‌های شما مخاطبان را با کارشناسان مهمان برنامه آقایان حسن یوسفی اشکوری پژوهشگر مسائل دینی و فرزین وحدت جامعه شناس درمیان گذاشتیم.

آقای حسن یوسفی اشکوری در گفت و گو با یورونیوز گفت: «در این زمینه دو نظر در تقابل باهم وجود دارد. عده ای می گویند که اصلا داعش هیچ ارتباطی با اسلام ندارد. یک عده هم در نظری کاملا مخالف می گویند که داعش از دل اسلام بیرون آمده است و اساسا اسلام ناب همین است.»

وی که هیچ کدام از این دو نظر را قبول ندارد، تاکید کرد: «نظر من هیچ کدام از این ها نیست. آن چیزی که من طبق تحقیقاتم از تاریخ اسلام دارم یک نظریه میانه است.»

وی افزود: «پاره ای از آموزه های داعشی ها با اسلام بی ارتباط نیست. من به آن شعار و شعر قدیمی باور ندارم که می گویند اسلام به ذات خود ندارد عیبی، هر عیب که هست از مسلمانی ماست!»

آقای اشکوری این پرسش را مطرح کرد که حال، اسلام چیست؟ و افزود: « بر اساس تلقی شخصی خودم از اسلام، می توانم بگویم که اگر اسلام این چیزی است که در اختیار ما قرار دارد، قطعا برخی از عقاید و آموزه های داعش هم ریشه در تاریخ، فرهنگ و سنت های دینی دارد. یعنی از برخی از این سنت ها و فرهنگ ها خوانش افراطی شده است و بعضی دیگر از رفتارهای داعش به طور قطع با عقاید اسلامی سازگار نیست. از جمله ترورهایی که انجام می دهند و افراد بیگناه و غیرنظامی را می کشند.»

وی تصریح کرد: «بخش قابل توجهی از رفتار و سیاست داعش خلاف اسلام است. خوانش داعش از اسلام تنها خوانش موجود بین مسلمانان از متون دینی نیست. خوانش های متفاوت دیگری از اسلام وجود دارد که اکثر مسلمانان از آن پیروی می کنند و مخالف اسلام داعشی است. »
آقای اشکوری در عین حال گفت: «افکار داعش موضوع تازه ای نیست. مثلا ۴۰ سال بعد از وفات پیامبر خوارج را در تاریخ اسلام می بینیم که افکار افراطی داشتند.»

وی تاکید کرد: «نمی توان گفت که داعشی ها مسلمان نیستند. از نظر فقهی و مبانی کلامی و اعتقادی، هر فردی که شهادتین جاری کند مسلمان است. یعنی کسی که توحید خدا و نبوت محمد را قبول کند مسلمان است. اما اینکه اسلام واقعی و اصیل کدام است؟ در گذشته مطرح بوده و هنوز هم مطرح است.»

به گفته این پژوهشگر مسائل دینی، امروز ابوبکر بغدادی فکر می کند ادامه دهنده راه حضرت محمد است و سعی می کند خود را به گذشته ۱۴۰۰ سال پیش ربط دهد.

آقای اشکوری با اشاره به سخنان آقای مجتهد شبستری، گفت: «من موافق صحبت آقای مجتهد شبستری مبنی بر اینکه اسلام دچار بحران است، هستم.»

وی این پرسش را مطرح کرد که چگونه می توان از این وضعیت نجات پیدا کرد و راه حل چیست؟ و تصریح کرد: «داعشیسم در همه دوران ها وجود داشته و حتی در ایران هم وجود دارد. در میان شیعیان و در میان سنی ها هم هست.»

وی در این زمینه راه حل های خود را ارائه داد و گفت: «بنده معتقدم که در مرحله نخست باید مبانی فکر و مبانی کلامی در اسلام شناسی تغییر کند. این کاری است که نواندیشان دینی از حدود ۱۵۰ سال پیش انجام می دهند. از سوی دیگر امکان اصلاحات هم در خود اسلام و هم در خود فقه وجود دارد.»

این پژوهشگر ساکن آلمان افزود: «من معتقد به القای فقه یا خلع ید فقه نیستم. فقه ما دچار مشکلات زیادی است. دچار بحران است. فقها ناتوان هستند. اما به طور مثال تاریخ ۱۵۰ سال اخیر ما نشان می دهد که حرکت های اجتماعی که حداقل در ایران صورت گرفته است از دل همین تفکر اسلامی درآمده است. باز هم می بینیم برخی از فقها به کمک جهان مدرن آمده اند. اگر قبول داشته باشیم که زهر داعشیسم از فرهنگ اسلام برآمده است، پادزهر آن را هم باید در همین جا جست و جو کنیم.»

آقای فرزین وحدت جامعه شناس در این بحث از جمله گفت: «من این نوع پدیده های اجتماعی و سیاسی را از چند جنبه نگاه می کنم. نگاه من تاریخی، روانشناسی، اجتماعی و فلسفی و تئوریک است. در اکثر برهه های تاریخی گروهی که از قدرت محروم بوده اند، به درست یا نادرست کسانیکه قدرت دارند را منشا این موضوع می بینند و در آنها یک احساس منفی ایجاد می شود.» وی به پیش از ورود به دوران مدرن اشاره کرد و گفت: «اکثر مردم در آن دوران این حس را داشتند اما چون فکر می کردند که این تقدیر و سرنوشت است کار زیادی انجام نمی دادند. شورش هایی ایجاد می شد اما سریع فروکش می کرد. اما بعد از شکل گیری دنیای مدرن این افراد حس می کنند که می توانند کاری انجام دهند.»

وی افزود: «در بین این افراد که تعداد زیادی را شامل می شود، یک درصد بسیار پایینی می توانند تبدیل به هیولاهایی مانند داعش شوند. شبیه داعش در تاریخ مدرن فراوان است. »
وی به چند مورد در این زمینه اشاره کرد و گفت: «مثلا افراطی های پروتستان در ابتدای ورود به دنیای مدرن کارهای وحشتناکی انجام دادند. بعد به زمان انقلاب فرانسه می رسیم که ژاکوبن ها اینگونه بودند که در مدت یک سال ۴۵ هزار نفر را گردن زدند. انقلاب روسیه یا نازی ها هم همین گونه بوده اند و …»

به اعتقاد این جامعه شناس، دل چرکین بودن این آدم ها، آنها را به هیولاها و انسان های دیو صفت تبدیل می کند که ما امروز در هیئت داعشی ها می بینیم. البته خوشبختانه این ها درصد بسیار کوچکی هستند. موضوع اصلی به نظرم به قدرت برمی گردد.

وی تصریح کرد: «خوشبختانه تعداد افرادی که از بین طبقات محروم اجتماع به داعش می پیوندند نسبتا بسیار کم است. اکثر کسانیکه تبعیض و محرومیت و حاشیه نشینی را تجربه کرده اند به چنین هیولاهایی تبدیل نمی شوند. این موضوع ریشه های تاریخی عمیقی دارد.»

آگهی

این جامعه شناس ساکن آمریکا مسئولیت فردی اشخاص را مهم ارزیابی کرد و گفت: «من به مسئولیت فردی اعتقاد دارم. یعنی اگر بگوییم تنها این شرایط اجتماعی و تاریخی است که افراد را وارد این جریان ها می کند اشتباه است. خود افراد خیلی مهم هستند. این افراد هستند که می توانند تصمیم بگیرند که آیا می خواهند به این هیولا تبدیل شوند یا از راه های مثبت تری به دنبال رفع تبعیض باشند.»

در این برنامه همچنین دو نفر از مخاطبان یورونیوز از هرات و مشهد حضور داشتند و خلاصه کوتاهی از نظرات خود را مطرح کردند. مضمون کامل گفتگوها را می توانید در ویدیوی این میزگرد ببینید.

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

اسطرلاب هزار ساله با نمادهای باورمندان سه دین ابراهیمی؛ ابزاری که گمان می‌کردند شیء بی‌ارزشی است

حراج آنلاین برای فروش کارتون جنجالی پیامبر اسلام به پایان رسید

ایالتی در هند «چندهمسری» را برای مردان مسلمان ممنوع کرد؛ نگاهی گذرا به مقوله «تعدد زوجات» در دنیا