آگهیقطعنامه نظارت بر پشتیبانی از مدافعان حقوق بشر، نوامبر امسال در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد. بر پایه این قطعنامه است که کرسی گزارشگری مدافعان حقوق بشر تعریف شده است. این قطعنامه نخستین بار در سال ۱۹۹۸ به اتفاق آراء تصویب شد و پس از آن هر دوسال یکبار باید مورد تایید قرار گیرد.
ازنکات جدید و مهم این قطعنامه، موضوع پایان دادن به بازداشت های خودسرانه مدافعان حقوق بشر و افزون بر آن تاکید بر لزوم جلوگیری از آزار و ارعاب اعضای خانواده و وکلای مدافعان حقوق بشر است. این دو بند از جمله متمم هایی بود که کشورهای مخالف خواهان حذف آن بودند، اما با پایداری نروژکه از بانیان قعطنامه است، موفق به حذف این دو بند نشدند. قطعنامه پیشین، بر روی مدافعان حقوق بشر در عرصه زنان متمرکز بود، اما قطعنامه کنونی کلی تر است و تمامی مدافعان حقوق بشر را شامل می شود.
کشورهای مخالف
پیش نویس قطعنامه مربوط به مدافعان حقوق بشر که در ابتدا با عنوان «بازشناسی نقش مدافعان حقوق بشر و نیاز به محافظت از ایشان» به کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه شد، پس از بحث های مکرر و با انعطاف زیادی که ارائه کننده پیش نویس از جمله با تغییر عنوان آن نشان داد، تصویب شد. ١١٧ کشور رای موافق، ١٤ کشور رای مخالف، ٤٠ کشور رای ممتنع و۲۲ کشور نیز غایب بودند. کشورهایی که رای منفی دادند عبارتند از: چین، روسیه، سوریه، بروندی، کنیا، میانمار، نیجریه، عربستان سعودی، زیمبابوه، کره شمالی، آفریقای جنوبی، ایران، پاکستان و سودان که در اکثر آنها نقض حقوق بشر به وفور رخ می دهد.
منصور فرهنگ، نماینده پیشین ایران در سازمان ملل معتقد است در کشورهایی که پاسخ همه پرسش ها را بطور ایدئولوژیک دارند، پدیده ای به نام انتقاد یا رقیب سیاسی وجود ندارد، در حالیکه مبنای اصلی دمکراسی و حقوق بشر این است که انسان ها هر جا زندگی کنند با هم اختلاف عقیده، سلیقه و تضاد در منافع دارند. وی در گفتگو با یورونیوز می گوید: “باید این تضاد ها را اداره کرد، برنده و بازنده وجود ندارد، چیزی به نام حق که حاکم شود وجود ندارد. این ۱۴ کشوری که رای منفی می دهند دلیلش این است که به کثرت گرایی و داشتن ایده های مختلف اعتقاد ندارند. در ۵۰ سال گذشته تعداد کشورهایی که به قطعنامه های حقوق بشری رای منفی می دهند، کمترشده است.“
دلایل رای منفی تعدادی از کشورها به قطعنامه
امسال چین و روسیه خواهان رای گیری دوباره برای تغییرو تضعیف این قطعنامه شدند. در سال های اخیر هم در کمیته سوم مجمع عمومی و هم در شورای حقوق بشر، شاهد قطب بندی بیشتر کشورهای عضو هستیم. امری که تصویب قطعنامه ها از طریق توافق عمومی را دشوار می کند و قطعنامه های بیشتری به رای گیری کشانده می شوند. با اینکه قطعنامه مدافعان حقوق بشر الزام اجرایی ندارد، اما کشورهای مخالف تلاش زیادی برای اضافه کردن متمم هایی داشتند که به تضعیف قطعنامه بیانجامد. علت این قطب بندی بیشتر به اثر بخشی چنین قطعنامه هایی درافکار عمومی برمی گردد.
حسن نایب هاشم از همراهان حرکت «همه حقوق بشر، برای همه در ایران» به یورونیوز می گوید: «هر چند این قطعنامه ها الزام آور تلقی نمی شوند، ولی از آنجا که مثل گذشته بی تاثیر نیستند، حساسیت بیشتر کشورهای ناقض حقوق بشر و مقاومت گسترده آنها را موجب شده است. در نتیجه شاهدیم علاوه بر قطعنامه های مربوط به نقض حقوق بشر در کشورهای معین، که عمدتا به مرحله رای گیری می رسیدند، تعداد بیشتری از قطعنامه های موضوعی هم به مرحله رای گیری می رسند. امسال در کمیته سوم، چین، جمهوری اسلامی ایران و سیرالئون به نمایندگی از جانب گروه آفریقا با پشتیبانی کشورهایی چون روسیه، سوریه و کره شمالی، به رغم تمام انعطاف هایی که نروژ در مرحله نخست به عنوان ارائه کننده پیشنویس نشان داد، سعی کردند با ارائه ۳۹ متمم متفاوت که در تاریخ تصویب قطعنامه های سازمان ملل کم نظیر است، آن را تضعیف و از محتوا تهی کنند. خوشبختانه موفق نشدند و تمامی ۳۹ متمم را پس گرفتند، ولی نهایتا چین و روسیه، سرانجام کار را به رای گیری کشاندند وقعطنامه مدافعان حقوق بشر جنجالی ترین قطعنامه اجلاس امسال کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل متحد و آخرین مصوبه امسال آن شد.» اهمیت فعالیت در جهت حقوق بشر
منصور فرهنگ دیپلمات پیشین و استاد علوم سیاسی بر این باور است که تلاش در زمینه حقوق بشر از آنگونه فعالیت هایی نیست که کسی بتواند نتیجه کار خود را اندازه بگیرد. فرد باید امید و ایمانی داشته باشد که به روندی کمک می کند ولی اینکه این روند چگونه پیش رود نه قابل پیش بینی است و نه دست تک تک افراد. اما مشاهده در روند پیشرفت این حقوق، موثر بودن اینگونه ابزار را نشان می دهد. وی در ادامه به یورونیوز می گوید: «مثلا در آمریکا در چند دهه اخیر شاهد پیشرفت های چشمگیر در زمینه حقوق زنان، حقوق اقلیت ها و حقوق سیاه پوستان هستیم که همه مدیون فعالیت های مدنی و حقوق بشری است. برای نمونه زنها در آمریکا در سال ۱۹۲۱ یا در فرانسه در سال ۱۹۴۵ توانستد حق رای به دست آورند. من درسال ۱۹۶۲ به آمریکا وارد شدم و در هیوستون تکزاس، رستوران ها، اتوبوس ها و حتی توالت ها برای سیاه پوستان جدا بود. ولی حقوق زنان و سیاه پوستان دریک روند طولانی و با تحکیم حقوق بشر به دست آمد.»
با اینکه قطعنامه مدافعین حقوق بشر الزام اجرایی ندارد ولی تلاش مخالفان برای اضافه کردن متمم هایی برای تضعیف آن نشان از اهمیت چنین قطنامه هایی بعنوان منبع الهام پشتیبانان حقوق بشر دارد. این قطعنامه ها نقطه امید و اتکایی جدی برای همه مدافعان حقوق بشر در دنیا است. اکنون مدافعان حقوق بشر با استناد به مفاد این قطعنامه ها حقوق خود را مطالبه می کنند. حسن نایب هاشم معتقد است در بسیاری از جوامع از جمله ایران، کار چندانی برای شناساندن محتوای این قطعنامه به مدافعان حقوق بشر انجام نشده است. البته اعلامیه مربوط به مدافعان حقوق بشر به زبان فارسی ترجمه شده است.
حسن نایب هاشم ادامه می دهد: «من به سهم خود امیدوارم این اعلامیه در اختیار تعداد هر چه بیشتری از مدافعان حقوق بشر و اعضای جامعه مدنی در ایران قرار گیرد و قطعنامه های دیگر به زودی و به خوبی ترجمه شوند. آگاهی کامل به مفاد این قطعنامه ها، بدون شک ابزار مطلوب و موثری برای کارآمدی بیشتر مدافعان حقوق بشر در عرصه های فعالیت آنها خواهد بود. به رغم الزام آور نبودن رسمی و حقوقی بیانیه مدافعان حقوق بشر، اما این بیانیه کارکردهای مشخصی دارد: به خاطر تاثیرگذاری قطعنامه ها بر افکار عمومی که نیروی مادی جدی تلقی می شود، این قطعنامه ها می تواند در کنار حرکت کمیساریای عالی حقوق بشر و گزارشگر ويژه، عرصه را برای ناقضان حقوق بشر تنگترکند.»