گفته میشود حدود چهار تا پنج هزار زندانی سیاسی که در سال ۱۳۶۷ اعدام شدند در این ۱۲۰ مکان دفن شدهاند.
دو سازمان حقوق بشری در مورد تخریب «عمدی» هفت «گور جمعی» اعدامیان تابستان سال ۱۳۶۷ در ایران هشدار دادند.
سازمان عفو بینالملل و سازمان عدالت برای ایران که پیگیر وضعیت حقوق بشر در ایران هستند، در بیانیهای مشترک اعلام کردند که بر اساس تحقیقات آنها جمهوری اسلامی «عامدانه» مشغول از بین بردن آثار جرم مربوط به اعدامهای دهه شصت در برخی مکانهایی است که آنها در آنجا دفن شدهاند.
این تحقیق بر اساس برخی شواهد و تصاویر ماهوارهای به دست آمده از ۱۲۰ مکان مختلف در ایران از جمله تهران، تبریز، قروه، مشهد و اهواز نشان میدهد که تاکنون روی برخی از مکانهای دفن این قربانیان بتون ریخته و برخی دیگر از آنها با بولدوزر تخریب شدهاند.
گفته میشود حدود چهار تا پنج هزار زندانی سیاسی که در سال ۱۳۶۷ اعدام شدند در این ۱۲۰ مکان دفن شدهاند.
اطلاعات یا تأئیدیه رسمی در مورد کشتهشدگان اعدامهای دسته جمعی در سالهای دهه ۶۰ و نیز در مورد هویت و محل دقیق دفن آنها در دست نیست. با این حال تا کنون کارزارهای زیادی از سوی خانوادههای قربانیان در داخل و خارج از کشور برای کسب اطلاعات و درخواست پاسخگویی از سوی مسئولان جمهوری اسلامی در این زمینه تشکیل شده است.
بیشتر بخوانید:
سازمان عفو بینالملل و سازمان عدالت برای ایران در بیانیه مشترک خود حکومت ایران را متهم کردهاند که «به طور روزافزون و بیرحمانه» آثار جرم را از بین میبرد تا جایی که در آینده امکان شناسایی قربانیان حتی از طریق دیانای آنها هم میسر نباشد.
عملیات عمرانی از قبیل جادهسازی، ساختمانسازی، انباشت زباله و ساخت قبر جدید در محل گورستانهای اعدامیان ۶۷ از جمله اقداماتی است که گفته میشود دولت ایران با هدف تخریب این گورها انجام میدهد.
در گزارش نهادهای حقوق بشری گفته شده که بر اساس تصاویر به دست آمده، از خرداد ۱۳۹۵ تا شهریور ۱۳۹۶ در تبریز روی نیمی از محل احتمالی یک گور جمعی بتون ریخته شده و در قروه نیز برخی سنگ قبرها و نشانهای یادبود خانوادههای بازماندگان با بولدوزر خراب شده است.
تابستان امسال مصادف با سیامین سالگرد اعدامهای دستهجمعی مخالفان و کنشگران سیاسی در ۱۳۶۷ است. دو نهاد بینالمللی حقوق بشری به همین مناسبت این اعدامها را مصداق «ناپدید کردن قهری» توصیف کردهاند که در قوانین بینالمللی جرم تلقی میشود.
فیلیپ لوتر، مدیر تحقیقات خاورمیانه و شمال آفریقا در سازمان عفو بینالملل میگوید: «جنایتهای انجام شده در جریان کشتار ۶۷ همانند زخمی است که با وجود گذشت سه دهه همچنان التیام نیافته است. مسئولان ایران با نابود کردن شواهد و آثار جرم، عامدانه به تحکیم فضای مصونیت [از کیفر] کمک میکنند.»
هشدار پیشین عفو بینالملل در مورد گورستان اعدامیان اهواز
سازمان عفو بین الملل پیش از این نیز یک بار دیگر در یکم ژوئن ۲۰۱۷ / ۱۱ خرداد ۱۳۹۶ مورد تخریب عمدی شواهد مربوط به اعدامهای دهه ۶۰ در ایران هشدار داده بود. در آن زمان رها بحرینی، کارشناس رها بحرینی، حقوقدان و پژوهشگر سازمان عفو بینالملل در امور ایران، در گفتگو با یورنیوز به جزئیات بیشتری درباره گورستان تعدامیان اهواز پرداخته و گفته بود: «این گورها در حدود سه کیلومتری شرق گورستان بهشت آباد اهواز واقع شدهاند و احتمالا گورها حاوی اجساد دهها زندانی سیاسی هستند که در تابستان ۶۷ بطور فراقضایی اعدام شدند. مقامها در همان سال روی این گورها سیمان ریختند تا ظاهرا از حفر زمین توسط خانوادهها و بیرون کشیدن اجساد عزیزانشان جلوگیری کنند. از آن سال تا به امروز این گورها که با سازههای سیمانی شناسایی میشوند به اشکال مختلف مورد حتک حرمت قرار گرفتهاند و آن محوطه تبدیل به زبالهدانی و محل نخالههای ساختمانی شده است.»
ویدئو و تصاویری که سازمان عفو بینالملل و سازمان عدالت برای ایران در آن زمان دریافت کرده بود نشان میداد که بولدوزرها در چارچوب یک پروژه تعریض جاده در کنار این گورهای دسته جمعی مشغول به کارند. با توجه به این که مقامهای رسمی ایران هیچ اظهارنظری در این زمینه نکردهاند، خانوادههای قربانیان از طریق یکی از کارگران محل مطلع شدند که قرار است بلوکهای سیمانی که نشان این گورهاست با خاک یکسان شده و منطقه کنار این جاده در حال تعریض به منظور احداث یک فضای سبز یا مرکز تجاری پاکسازی شود.
تاکنون هیچ مرجع قضایی ایرانی یا خارجی به طور رسمی درباره اعدامهای دستهجمعی دهه شصت در ایران پژوهشی نکرده است. تنها حدود پنج سال پیش، برای نخستین بار از کنشگران حقوق بشر در آفریقا، اروپا و آمریکا با تشکیل یک دادگاه نمادین در لاهه هلند، شکایت بازماندگان قربانیان را ثبت کردند.