«دریای خزر جایگاه هممرزی، همسایگی و دوستی است. هیچ کشور خارجی در این دریا پایگاه نظامی نخواهد داشت.»
سران ۵ کشور پیرامونِ این دریا گردهم آمدند تا آینده روشنتری را برای این دریا رقم بزنند. بندر آقتاو قزاقستان میزبان نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر بود. سران کشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان با امضای سندی تاریخی تلاش کردند وضعیت قانونی این دریا را سامان دهند.
پنجمین نشست عمده در طول بیش از بیست سال
دریای خزر سرشار از منابع نفت و گاز است اما بیش از ۲۰ سال است که وضعیت قانونی آن که مبهم باقی مانده است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، پیدایش چهارکشور تازه در کنار ایران، توافق حدود و مرزها و چالش بر سر نظام حقوقی دریای خزر را وارد مرحله تازهای کرد.
برگزاری کنوانسیون حقوقی دریای خزر با انجام بیش از ۵۰ دیدار و پس از دو دهه ممکن شد.عشقآباد در سال ۲۰۰۲، تهران در سال ۲۰۰۷، باکو در سال ۲۰۱۰ و آستراخان در سال ۲۰۱۴ میزبان این نشستها بودهاند.
سران ۵ کشور پیرامون این دریا گرد هم آمدند تا فصلی تازه را برای همکاری در زمینههای حمل و نقل، تجارت، انرژی و زیستبوم رقم بزنند.
سران این کشورها در پنجمین نشست خود توافق کردند فاصله ۱۵ مایل تا ساحل هر کشور، محدوده آبی آن کشور باشد و همچنین قلمرو ماهیگیری هر کشور ۱۰ مایل دیگر به این میزان اضافه کند. باقی آبهای دریای خزر آبهای مشترک خواهند بود.
تأمین امنیت و حفظ صلح در کانون بحث رهبران
نورسلطان نظربایف، رئيس جمهوری قزاقستان و میزبان این دوره نشست گفت: «کشورهای امضاکننده این کنوانسیون توافق کردند نکات اساسی این توافق را اجرا کنند. دریای خزر جایگاه هممرزی، همسایگی و دوستی است. تمامی کشورهای پیرامون به شکلی صلحآمیز از این دریا بهره خواهند برد و همه به حق حاکمیت ملی و استقلال دیگران احترام میگذارند. هیچ کشور خارجی در این دریا پایگاه نظامی نخواهد داشت.»
اما امنیت برای حسن روحانی، رئيسجمهوری ایران اولویت نخست بود. گرچه وی مستقیما از ایالات متحده نامی نبرد اما روشن بود که وقتی گفت: «دریای خزر فقط متعلق به کشورهای حوزه این دریاست» به واشنگتن نظر دارد.
ولادیمیر پوتین، رئيسجمهوری روسیه در بیانیه خود بر لزوم مبارزه با خطرات تروریستی و تأمین امنیت تأکید کرد.
وی در بخشی از سخنان خود گفت: «امنیت مهمترین مسئله برای کشورهای دریای خزر است. ما باید پاسخگوی تهدیدهای بینالمللی که با آنها روبرو هستیم، باشیم. باید همیشه به یاد داشته باشیم که دریای خزر عملا به منطقههای جنگزده بین المللی نزدیک است، به مناطق فعالیتهای تروریستی مانند خاورمیانه و افغانستان بسیار نزدیک است.»
وزرای این پنج کشور موافقتنامهای جداگانه برای همکاریهای تجاری و اقتصادی و موافقتنامه دیگری نیز برای همکاری در زمینه حمل و نقل امضا کردند.
تعیین مرز زیربستر دریا؛ چالشی که به بعد موکول شد
رسیدن به این مرحله از گفتگو به هیچ رو آسان نبود. هنوز مسائلی وجود دارد که منشأ اختلاف میان این پنج کشور است. موضوع تنشبرانگیز تقسیم زیربستر غنی دریای خزر در این نشست مطرح نشد.
کارشناسان میگویند موضوعی که در فرآیند گفتگو بن بست ایجاد میکرد، تعریف مرزهای بستر دریا بود چرا که هر کشور روش خاص خود را برای این کار پیشنهاد میکرد. با این حال کنوانسیون اخیر راهکاری مناسب ارائه داد به این ترتیب که تعریف مرزهای بستر این دریا با توافق کشورهای همسایه در آینده صورت گیرد.
به منظور رسیدگی به این مسئله، سران این کشورها به هیئتهای کارشناسی همراه خود دستور دادند برای تهیه پیشنویسی که روش مشخص کردن مرزهای بستر و زیربستر دریای خزر را چهارچوب بندی کند، اقدام کنند.
نشست بعدی دریای خزر در ترکمنستان انجام خواهد شد. تاریخ این نشست هنوز مشخص نشده است.
تلاش قزاقستان برای تجهیز بنادر خود
خبرنگار یورونیوز در ادامه سفرش به قزاقستان برای شرکت در مراسم گشایش بندر قوریق راهی مینقشلاق میشود. این بندر در شبکه حمل و نقل بینالمللی جای دارد. ظرفیت انتقال بار این بندرگاه از طریق راه آهن، کشتی و خودرو به بیش از ۷ میلیون تن در سال میرسد. گمرک این بندر خودروها را در کمتر از ۳۰ الی ۴۰ دقیقه آماده ترخیص میکند.
در ۵ سال گذشته، قزاقستان ظرفیت حمل و نقل بندر آقتاو و بندر جدید قوریق را از۶ میلیون به ۲۵ میلیون تن در سال افزایش داده است. این افزایش عمده امکان بالقوه رشد بالایی را نشان میدهد. اینجا توان رقابتی بالایی برای ارائه خدمات تجاری و تدارکاتی دارد.
شرکتهای ترابری و تدارکات از کشورهای ایران، چین، روسیه، ترکیه، آذربایجان، گرجستان، ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان در این رویداد شرکت داشتند.
بیشتر بخوانید:
ظریف: سهم ایران از خزر در آینده معلوم میشود
دریای خزر، ناسیونالیسم ایرانی و ناتوانی حاکمیت در اقناع افکار عمومی