«جامعه جهانی و به ویژه اتحادیه اروپا فکر اصلاح بنیادین قانون اساسی و ساختار سیاسی در بوسنی را به کلی رها کرده‌اند.»
آگهیانتخابات پارلمانی روز یکشنبه در بوسنی و هرزگوین برگزار می شود. این کشور دارای پیچیده ترین ساختار سیاسی در اروپاست.
ماجرا چیست؟
مردم بوسنی و هرزگوین در حالی به پای صندوق‌های رأی می‌روند که کشورشان شاهد آمار بالای بیکاری و فساد است، چیزی که سبب فرار روزافزون مغزها از این کشور شده است.
کارشناسان بر این باورند که مسئولان سیاسی بوسنی از اداره کردن مسائل روزمره کشور و ارائه خدمات به شهروندان غافل شده و بر مسئله اختلاف های قومیتی که در دهه ۱۹۹۰ به جنگ داخلی انجامید، بیش از حد متمرکز شده‌اند.
نظام حکومتی بوسنی چگونه عمل می‌کند و چرا این قدر پیچیده است؟
نظام کنونی بوسنی و هرزگوین محصول توافق صلحی است میان صرب‌های بوسنی از یک سو و مسلمانان و کروات‌های این کشور از سوی دیگر که به جنگ داخلی ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵ پایان داد. اکنون قرار است در بوسنی انتخاباتی برگزار شود که در نتیجه آن ترکیب مجلس و ریاست جمهوری این کشور روشن خواهد شد، اما شیوه آن با روش رایج در کشورهای دیگر اروپایی بسیار متفاوت است.
بوسنی و هرزگوین در حال حاضر به دو قسمت تقسیم شده است: فدراسیون بوسنی و هرزگوین که شامل بوسنیایی‌ها و کروات‌های عمدتا مسلمان است و جمهوری صربسکا که شامل شهروندان صربی‌تبار این کشور است. رئیس جمهوری و اعضای مجلس این دو حکومت به طور جداگانه در انتخابات روز یکشنبه برگزیده خواهند شد.
فدراسیون بوسنی و هرزگوین خود به ۱۰ استان دیگر تقسیم می‌شود که هر کدام مجلس و دولت خود را دارد.
در این کشور حتی رئیس جمهوری ملی هم از طریق توافقی انتخاب می‌شود. به این ترتیب که به جای یک رئیس جمهوری، یک شورای سه نفره وجود دارد که هر کدام از اعضای آن نماینده یک گروه از قومیت‌های کشور یعنی بوسنیایی‌ها، کروات‌ها و صرب‌ها هستند.
بازیگران صحنه سیاست بوسنی کدامند؟
بازیگران اصلی صحنه سیاست بوسنی و هرزگوین چه کسانی هستند؟ رئیس جمهوری ملی که نماینده کشور در صحنه بین‌المللی است، طبعا دارای مقامی است که بیش از بقیه به چشم می‌آید. بیش از ۱۲ نامزد برای کسب سه پست اصلی در درون شورای ریاست با یکدیگر رقابت می‌کنند. ملادن ایوانیچ، رئیس کنونی شورای ریاست جمهوری و میلوراد دودیک که به نظر می‌رسد اقبال بیشتری نسبت به بقیه داشته باشد، به نمایندگی از صرب‌های بوسنی نامزد شده‌اند. دودیک در کارزار خود برای کسب خودمختاری بیشتر و حتی جدا شدن منطقه صرب‌نشین بوسنی از این کشور تبلیغ می‌کند.
دراگان کوویچ به امید پیروزی برای نمایندگی کروات‌های بوسنی نامزد انتخابات شده است و به مانند دودیک او هم مایل است منطقه‌ای خودمختار در بوسنی بسازد که کروات‌ها خودشان بر آن حکومت کنند.
زلیکو کومسیچ که تمایلات ضد ناسیونالیستی دارد، رقیب اصلی این دو نامزد به شمار می‌رود. یاسمین مویانوویچ، تحلیل‌گر مسائل سیاسی بوسنی بر این باور است که بوسنیایی‌ها احتمالا میان شفیق جعفروویچ و فخرالدین رادونچیچ یکی را برخواهند گزید. رادونچیچ یک سرمایه‌دار مالک رسانه است که او را «برلوسکونی بوسنی» هم می‌نامند. او در نظرسنجی‌ها پیشتاز است اما از سوی دیگر، برخی او و حزب متبوعش را به داشتن پیوندهایی با جرایم سازمان یافته متهم می‌کنند.
جعفروویچ هم حزبی رئیس جمهوری فعلی باقر عزت بگوویچ، یکی از سه عضو شورای ریاست جمهوری کنونی است. در واقع از میان اعضای کنونی شورای ریاست جمهوری، تنها باقر عزت بگوویچ برای نامزدی در این دوره ثبت نام نکرده است.
مشکلات اصلی کشور چیست؟
نرخ بیکاری جوانان در بوسنی در سال گذشته میلادی به رقم بسیار بالای ۵۴.۸ درصد رسید، چیزی که قطعا با مشکل دیگر کشور یعنی فساد نهادینه شده در کشور در پیوند بوده و سبب مهاجرت بسیاری از افراد از کشور شده است.
کارشناسان بوسنی می گویند نظام سلامت در این کشور در حال فروپاشی است، زیرساخت های عمومی با مشکل روبرو هستند و کیفیت آموزش در حال سقوط آزاد است.
فرار مغزها از کشور در ۴ سال اخیر چنان گسترده و فاجعه‌بار بوده است که همه احزاب سیاسی کشور مجبور شده‌اند به عنوان یک معضل ملی به آن بپردازند.
یاسمین مویانوویچ می‌گوید: «کاهش نرخ رشد جمعیت در بوسنی به این مشکل دامن زده است. ما در کوتاه مدت با یک ریزش جمعیتی بزرگ مواجه خواهیم شد.»
اما از این مشکلات عملا و به صورت صورت هدفمند صحبتی نمی‌شود. گفتمان سیاسی حول محور ناسیونالیسم، ترس واهی از دشمن و ناسیونالیسم افراطی می‌چرخد. شعار احزاب ملی‌گرا یکی از این دو است: «طرف مقابل را می‌کشیم»؛ یا «نمی‌گذاریم طرف مقابل شما را بکشد».
آلیدا وراسیچ، یک تحلیل‌گر سیاسی دیگر و بنیان‌گذار اتاق فکر «پوپولاری» به یورونیوز می‌گوید: «بی‌تفاوتی رأی‌هندگان و سیاست نامزدها که فقط به دنبال جمع کردن رأی هستند نشان می‌دهد که قرار نیست چیزی در آینده این کشور تغییر کند. باید به دولت فشار بیشتری وارد کرد. نامزدها فقط می‌خواهند به قدرت برسند یا در قدرت بمانند، انگار نه انگار که به عنوان مقام سیاسی باید کاری برای بوسنی بکنند، کشوری که در دهه ۹۰ درگیر جنگ بوده و فوق‌العاده شکننده است.»
هنوز حدود ۷ هزار نفر از همه قومیت‌ها از آوارگان جنگ داخلی بوسنی در اردوگاه‌های موقت در این کشور به سر می‌برند.
آگهیفساد در بوسنی در چه حدی است؟
یکی از ناظران انتخابات بوسنی روز پنج شنبه ۱۳ مهر اعلام کرد که آغاز کارزار انتخاباتی در بوسنی با موارد بی سابقه فساد، نقض حقوق تبلیغاتی نامزدها، سوء استفاده از اموال عمومی و سخنان نفرت پراکنانه همراه بوده است. سخنان نامزدها در برخی موارد حاوی مطالب تند قومیتی با اشاره به جنگ سه ساله بوسنی بوده است. این رویدادها بار دیگر موضوع پیوستن بوسنی به اتحادیه اروپا و ناتو را مورد تردید قرار داده است.
از سوی دیگر گزارش‌هایی در دست است که نشان می‌دهد احزاب نماینده صرب‌ها، مسلمانان و کروات‌های بوسنی در انتخابات پیش رو اقدام به «خریدن» آرا کرده‌اند. نامزدهایی همه احزاب به سراغ کارکنان دولت رفته و با تشویق آنها به رأی دادن به نفع خود، برخی خدمات دولتی از جمله معاینات پزشکی را در اختیار آنان قرار داده‌اند.
ایوانا کورایلیچ، مسئول برنامه ناظران شفافیت انتخاباتی در بوسنی می‌گوید این فساد سیاسی به حدی است که فعالیت احزاب سیاسی کاملا با کارهای دولتی مخلوط شده است. به گفته او این حد فساد آشکار از جنگ بوسنی در دهه نود تا کنون سابقه نداشته است.
تهدیدها و حملات مستقیم به افراد نیز از جمله حربه‌هایی است که احزاب سیاسی بوسنی برای به دست آوردن رأی از آن استفاده می‌کنند. همه این موارد در گذشته نیز در این کشور وجود داشته، اما هرگز تا این حد آشکار نبوده است.
آیا امیدی برای بهبود وضعیت در بوسنی هست؟
مویانوویچ، تحلیل‌گر سیاسی دانشگاه الون آمریکا می‌گوید تا زمانی که کوویچ و دودیک اوضاع سیاسی در بوسنی را به کنترل در نیاورند وضعیت در این کشور اصلاح نخواهد شد. با باور این کارشناس هر دو این شخصیت‌های سیاسی باید بدون در نظر گرفتن قومیت، نسبت به بهتر کردن اوضاع در کل کشور اقدام کنند.
آگهیدودیک زمانی که در سال ۱۹۹۸ وارد صحنه سیاست بوسنی شد، برای آمریکا و اتحادیه اروپا چهره ناشناخته‌ای بود. او قدرت را از دست داد، اما در سال ۲۰۰۶ میلادی مجددا به قدرت بازگشت و این بار به چهره‌ای ملی گرا و افراطی بدل شد. او نه تنها نسل‌کشی سربرنیتسا در جریان جنگ بوسنی را انکار کرد، بلکه هر گونه جنایت جنگی نیروهای ناسیونالیست صرب در آن جنگ را نیز منکر می‌شود. برای همین انتظار نمی‌رود که او به سادگی دست از قدرت بردارد و پیوند خود با روسیه را قطع کند.
آیا اوضاع درست خواهد شد؟ مویانوویچ در این مورد بسیار بدبین است. او بوسنی را کشوری در حال ورشکستگی می‌داند که امید چندانی به نجات آن نیست. به گفته او جامعه جهانی و به ویژه اتحادیه اروپا فکر اصلاح بنیادین قانون اساسی و ساختار سیاسی در بوسنی را به کلی رها کرده‌اند.
اکنون باید دید که نتیجه انتخابات روز یکشنبه می‌تواند امیدی را برای آغاز اصلاحات در بوسنی روشن کند یا این که رقابت‌های ناسالم بر سر قدرت سیاسی همچنان دامنگیر این کشور حوزه بالکان خواهد ماند.