چهل سال پیش در چنین روزی؛ بیست و دوم بهمن ماه سال ۱۳۵۷ ساعت ده و نیم صبح فرماندهان ارتش جلسه‌ای تشکیل می‌دهند و درباره آخرین وضعیت حملات انقلابیون و از دست دادن کنترل بخش‌های تحت نظرشان گزارش می‌دهند. با اعلام بی‌طرفی ارتش، حکومت پهلوی ظرف چند از ساعت از هم فروپاشید و انقلاب ۵۷ به ثمر رسید.
آگهیچهل سال پیش در چنین روزی، بیست و دوم بهمن ماه سال ۱۳۵۷ ساعت ده و نیم صبح فرماندهان ارتش جلسه‌ای تشکیل می‌دهند و درباره آخرین وضعیت حملات انقلابیون و از دست دادن کنترل بخش‌های تحت نظرشان گزارش می‌دهند. بعد از بحث و گفتگو فرماندهان به اتفاق تصمیم می‌گیرند با خواندن اعلامیه‌ای در رادیو در ساعت ۱۳ همان‌روز «برای جلوگیری از هرج و مرج و خون‌ریزی بیشتر، بی‌طرفی خود را در مناقشات سیاسی فعلی اعلام و به یگان‌های نظامی دستور دادند به پادگان‌های خود برگردند». بدین ترتیب با اعلام بی‌طرفی ارتش، حکومت پهلوی ظرف چند از ساعت از هم فروپاشید و انقلاب ۵۷ به ثمر رسید. به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب ایران به سراغ آرشیو مطبوعات آن زمان رفته و مروری بر انعکاس اخبار این روز تاریخی می‌کنیم.
روزنامه آیندگان
در ارتش شکاف افتاد
صفحه اول روزنامه آیندگان با تیتر اول با حروف درشت «در ارتش شکاف افتاد» از تسخیر اسلحه‌‌خانه پادگان نیروی هوایی و تصرف کلانتری‌های تهران خبر می‌دهد. به گزارش خبرنگار آیندگان: «جنگ خونین لشگر گارد با افراد نیروهای هوایی که در ۲۴ ساعت گذشته صدها کشته در پادگان نیروی هوایی و خیابان‌های اطراف آن بر‌جای گذاشت، ایجاد یک شکاف جدی را در صفوف ارتش تایید کرد.» روزنامه آیندگان از بازگرداندن سربازان به پادگان‌ها خبر می‌دهد و آن را نشانه‌ای از تغییر موضع ارتش می‌داند. در ادامه این روزنامه به شرح درگیری بین نیروی هوایی با حمایت مردم مسلح و چریک‌های فدایی خلق با لشگرگارد می‌پردازد.
در صفحه دوم روزنامه در گزارشی با نام «نخستین شعله‌های نبرد مسلحانه برافروخته شد» به شرح درگیری نیروی هوایی با لشگرد گارد در پادگان فرح‌آباد می‌پردازد و از سنگربندی خیابان‌ها، تظاهرات برای حمایت از نیروی هوای و اعلام آمادگی شرکت واحد اتوبوسرانی برای ایجاد راه‌بندان خبر می‌دهد.
حمایت کامل حزب توده از آیت‌الله خمینی
روزنامه آیندگان در خبر کوتاهی مخابره شده از بوداپست از اعلام حمایت حزب توده از آیت‌الله خمینی خبر می‌دهد: «رهبر حزب توده ایران روز پنج‌شنبه در یک مصاحبه مطبوعاتی گفت که حزب وی کاملا از آیت‌الله خمینی پشتیبانی می‌کند و مردم ایران را تشویق می‌کند که برای مقابله با "نیروهای سیا، ارتجاع" مسلح شوند. نورالدین کیانوری دبیر اول حزب توده به روزنامه "نپزاپ" ارگان حزب کمونیست مجارستان گفت حزب وی از آن جهت مردم را دعوت به مسلح شدن می‌کند که نیروهای سیا، ارتجاع با قدرت سازمان یافته مردم مسلح روبرو شوند. کیانوری می‌افزاید آیت‌الله خمینی دارای عنوان رهبری مخالفان مذهبی و سیاسی است. حزب توده از کوشش‌های وی در راه تحقق بخشیدن به اهداف انقلابی و برقراری شورای انقلاب اسلامی حمایت می‌کند.»
گول کمونیست‌های آمریکایی را نخورید
بعد از پخش رادیویی این خبر که حزب کمونیست ایران از دولت بازرگان خواسته است تا جایگاه این حزب را در حکومت آینده ایران مشخص سازد، چریک‌های فدایی خلق به گزارش آیندگان در مراسم یادبود واقعه سیاهکل به آن واکنش نشان داده و با اعلام حمایت از آیت الله خمینی گفتند: «حزب کمونیست ایران ادعا داشت از ثمرات جنبش باید سهمی به کمونیست‌ها پرداخت شود. ما این ادعاهای تو خالی و جدا از مردم را توطئه رژیم وابسته به امپریالیسم می‌دانیم.»
یکی از وابستگاه سازمان چریک‌های فدایی خلق در گفتگو با آیندگان در این‌باره می‌گوید: «خلق انقلابی ایران نباید از چنین ادعاهای ضدانقلابی و مشکوک جا بخورد. ما می‌دانیم که سازمان جاسوسی آمریکا- سیا- به دلیل آنکه نتواست میان مردم انقلابی و سازمان‌های اصیل مارکسیستی ایران جدایی بیندازد، خود راسا دست به ایجاد سازمایی به ظاهر مارکسیست زده است و هدف اصلی اش از این‌کار، بدبین ساختن خلق مبارز و مسلمانان ایران به حقانیت و درستی اعمال مارکسیست‌های راستین است.»
از سوی دیگر، دفتر مهندس بازرگان تماس حزب توده را با این دفتر تکذیب و اعلام کرد: «تاکنون نه حزب توده و نه هیچ حزب دیگری به نام حزب کمونیست ایران با نخست‌وزیر موقت دولت انقلابی نه کتبا و نه شفاها تماسی نگرفته است.»
علاوه بر این، شخص دیگری با نام آذریون که خود را دبیرکل حزب کمونیست ایران معرفی می‌کند در تماس با خبرگزاری پارس مدعی می‌شود که سازمان سیا از سوی این حزب اعلامیه جعلی پخش کرده است در صورتی‌که «ما به وسیله خبرگزاری فرانسه اعلام کرده بودیم از مهندس مهدی بازرگان قاطعانه حمایت می‌کنیم.»
روزنامه اطلاعات
تهران صحنه جنگ خونین مسلحانه
روزنامه اطلاعات از آشوب و درگیری در سطح شهر خبر می‌دهد و با تیتر درشت «تهران صحنه جنگ خونین مسلحانه»، صفحه اول را مزیین به عکس‌هایی از مردان اسلحه بدست در پشت سنگرهای شنی کرده است. گزارش روزنامه اطلاعات از درگیری‌های روز بیست و دوم بهمن ماه با اخباری از تظاهرات گسترده در نقاط مختلف تهران، اعتصاب کارکنان شهرداری و سازمان برق آغاز می‌شود. سپس در گزارش‌های کوتاه که از مناطق مختلف شهر توسط خبرنگاران این روزنامه مخابره شده است به شرح آشوب در سراسر تهران می‌پردازد: درگیری شدید در ساعت ۹:۴۰ دقیقه صبح بین سربازان نیروهای هوایی و افراد گارد در فرح‌آباد ژاله، تیراندازی در پایگاه یکم شکاری و سرازیر شدن سیل جمعیت در ساعت ۱۰:۴۵ صبح به سمت پادگان نیروی هوایی، حمایت مردم از نیروی هوایی در پایگاه هوایی دوشان‌تپه، سنگربندی در خیابان‌ها، تصرف ۳ تانک و توزیع اسلحه در میان مردم توسط نیروی هوایی...
دستور جهاد هنوز نداده‌ام ولی تصمیم آخر را میگیرم
آیت‌الله خمینی که روز ۲۱ بهمن از مردم خواسته بود که بدون توجه به اعلامیه حکومت نظامی، به خیابان‌ها بیایند و برای دفاع آماده باشند، در روز ۲۲ بهمن با انتشار بیانیه‌ای در روزنامه اطلاعات اعلام می‌کند که با آنکه هنوز دستور جهاد مقدس نداده است به زودی تصمیم آخر را خواهد گرفت. در این بیانیه آماده است: «ملت شجاع ایران- اهالی محترم تهران، بطوریکه می‌دانید اینجانب بنا دارم که مسایل ایران به طور مسالمت‌آمیز حل شود لکن دستگاه ظلم و ستم چون خود را به حسب قانون محکوم می‌بیند دست به جنایت‌زده و در شهرهای گرگان و گنبد‌کاووس به مردم شجاع مسلمان حمله کرده و کشتار نموده‌اند و در تهران لشگر گارد بطور ناگهانی به نیروی هوایی که به ملت پیوسته‌اند حمله نموده و نیروی هوایی به کمک مردم شجاعانه آنان را شکست
داده‌اند. من این تعرض غیرانسانی عمل گارد را محکوم میکنم. اینان با این برادرکشی میخواهند دست اجانب را در کشور ما باز نگهدارند و چپاولگران را به موضع خود برگردانند. من با آنکه هنوز دستور جهاد مقدس نداده‌ام و نیز مایلم تا مسالمت حفظ و قضایا موافق آرای ملت و موازین قانون حل شود، لکن نمی‌توانم تحمل این وحشیگری‌ها را بکنم و اخطار میکنم که اگر دست از این برادرکشی برندارند و لشگر گارد به محل خودش برنگردد، از طرف مقامات ارتش از این تمدیات جلوگیری نشود، تصمیم آخرم را به امید خدا میگیرم و مسئولیت آن با متجاسرین و متجاوزین است. من از مردم شجاع تهران می‌خواهم در صورتی که قوای متجاوز عقب نشینی کردند با حفظ آمادگی و هوشیاری از خدعه دشمن آرامش و نظم را حفظ کنند ولی مجهز و مهیا برای دفاع از اسلام و نوامیس مسلمین باشند.»
بختیار: من برای مذاکره حاضر هستم
روزنامه اطلاعات در یک ستون در صفحه آخر شماره ۲۲ بهمن ۵۷ سخنان روز قبل شاپور بختیار، نخست‌وزیر را در مجلس سنا به چاپ رسانده است. به گزارش این روزنامه، دکتر بختیار از آمادگی برای مذاکره با مخالفین می‌گوید: «ما از انتقاد نمی‌ترسیم…ولی وقتی اشخاصی را می‌بینیم که نمی‌دانند چه میخواهند مذاکره با چنین اشخاصی دشوار است. این مخالفین حق اظهار عقیده دارند اما نمی‌توان منکر شد که این عده در روزنامه‌ها نظرات خود را خارج از قانون و عدالت و منطق و به صورت خشونت‌آمیز ابراز می‌کنند. اگر این افراد آزاد و آزاده باشند و با منطق پیش‌بیایند ما حرفی نداریم و هیچ مشکلی نخواهیم داشت زیرا راه استقرار دموکراسی کامل را قانون اساسی باز گذاشته است و در خود قانون است که اگر مواردی مغایر این رژیم باشد می‌توان تغییراتی در آن داد ولی متاسفانه اغلب مخالفین مایل به مذاکره در حدود معقول نیستند چون برنامه مشخصی ندارند و لاجرم به اغتشاش و تشنج در سطح مملکت از ماه‌های پیش دست زدند و وقتی تمام خواست‌های آنان انجام شد باز هم خواست‌های دیگری آن هم به صورت ناقص پیشنهاد می‌کنند و باز به این اغتشاش‌ها دامن می‌زنند.»
شاپور بختیار از قبول مسئولیت خون‌های ریخته شده توسط کسی که خود را رهبر می‌خواند صحبت می‌کند و اخبار مربوط به محاکمه و اعدام ۱۶۰ همافر را تکذیب کرده و آن را شایعه‌ای برای ایجاد تزلزل در ارکان ارتش و تضعیف روحیه سربازان می‌داند. نخست وزیر وقت سخنان خود را با اعلام آمادگی برای مذاکره به پایان می‌برد: «هر قدر این آقایان بخواهند با هو و جنجال ما را بیرون کنند و دولت را متزلزل سازند، موفق نخواهند شد. در این میان تنها رای ملت حاکم است و من برای این کار همیشه برای مذاکره آماده‌ام ولی وقتی که صحبت از انقلاب و تشنج و از پای درآوردن مملکت باشد، باید بدانند که ایستادگی من ادامه خواهد یافت و پیروز هم کسی است که حتی نیمساعت مقاومت‌اش بیشتر باشد.»
روزنامه کیهان
جنگ تانکها با مردم مسلح در خیابان‌ها
صفحه اول روزنامه کیهان شماره ۲۲ بهمن ۵۷ از درگیری‌های مسلحانه، تصرف ژاندمری‌ها، پاسگاه‌ها و قرارگاه‌های ارتش در گوشه و کنار تهران خبر می‌دهد.
من شاهد جنگ مردم مسلح با تانکها بودم
خبرنگاران روزنامه کیهان در مطلبی در صفحه سوم از اتفاقات روز۲۱ بهمن که تا سحرگاه ۲۲ بهمن ادامه داشته است گزارش می دهند. این خبرنگاران از شرکت مردم مسلح، گرو‌ه‌های چریکی و افراد نیروی هوایی در «جنگی بیست و چهار ساعته» و تسخیر کلانتری‌ها و مهمات‌سازی ارتش توسط مردم خبر می‌دهند؛ «۳ هلی‌کوپتر نظامی سرگون شد و مردم تهران بزرگ را که تمام شب در آتش و دود غرق بود، به دست گرفتند.»
یک خبرنگار کیهان از انتخاب اسم رمز برای عبور و مرور در منطقه شرقی تهران و تحت کنترل «ارتش مردم» و بازرسی بدنی عابران گزارش می‌دهد. خبرنگار دیگری از حفاظت کلانتری ۶ در میدان ثریا توسط تانک‌های ارتش و رگبار مسلسل‌ها خبر می‌دهد. به گفته این خبرنگار این نبرد شش ساعت به طول می‌انجامد و بدلیل هجوم تانکها مردم مسلح میدان را ترک کرده و از تصرف کلانتری صرف نظر می‌کنند. در میان درگیری‌ها جوانی با بلندگو بر روی یک چهارپایه به میان مردم می‌رود و می‌گوید که قرار بوده است از نیروی هوایی از اصفهان برای کمک به مردم به تهران بیایند اما فیوزهای هواپیماها را برداشته بودند و امکان پرواز وجود نداشته است. به گفته این فرد، نیروهای طرفدار ارتش اطراف تهران را محاصره کرده‌اند و میخواهند به شهر حمله کنند. خبرنگار کیهان از مسلح شدن هر چه بیشتر مردم در سطح شهر خبر می‌دهد: «افراد نیروی دریایی که به کمک نیروی هوایی آمده‌اند به مردم تیراندازی یاد می‌دهند.»
ستاد ژاندامری سقوط کرد
صفحه دوم روزنامه کیهان به تاریخ ۲۲ بهمن ۵۷ در چندین خبرکوتاه از سقوط ستاد ژاندارمری، تسخیر کلانتری و تسلیحات ارتش و سقوط مسلسل سازی خبر می‌دهد. به گزارش این روزنامه قسمت‌های وسیعی از تهران پس از ساعت‌ها جنگ و گریز به تصرف نیروهای مسلح مردم درآمده است. افراد نیروی هوایی و دریایی به همراهی چریک‌ها به ستاد ژاندارمری در میدان ۲۴ اسفند هجوم بردند و ماموران با بالا بردن اسلحه‌ها، تسلیم مردم شدند. مردم کرج نیز با بستن ورودی شاهدشت به اتوبان دو گروهان ارتش که عازم تهران بودند، را محاصر کردند. در خبر کوتاه دیگری از توزیع سلاح‌های گرم در میان مردم گزارش شده است: «در گوشه و کنار تهران از عصر دیروز، سلاح‌های گرم بین مردم توزیع می‌شود. کسانی که در جنب ساختمان تسلیحات ارتش در خیابان فرح‌آباد به متقاضیان اسلحه تحویل می‌دادند، صورتشان را سیاه کرده بودند. آن‌ها ابتدا از متقاضی کارت پایان خدمت یا کارت کمیته انتظامات امام خمینی را طلب می‌کردند و سپس از او می‌خواستند که به قرآن قسم بخورد که به مردم خیانت نخواهد کرد. پس از ادای این سوگند، اسلحه بلافاصله پس از بوسه‌ای تحویل متقاضی می‌شد و مقداری فشنگ تیر در اختیارش قرار می‌گرفت. فردی که تفنگ به‌دست آورده بود، تیری به هوا شلیک می‌کرد و اگر تیراندازی را درست نمی‌دانست، آموزش کوتاهی در حد شلیک سه تیرهوایی از سوی تحویل دهنده اسلحه داده می‌شد.»
تانک‌های سنگین امروز حمله را آغاز کردند
خبرنگار اعزامی کیهان به شرق تهران از اعزام تانک‌های سنگین به تهران نو در ساعت ۴ و ربع بامداد خبر می‌دهد؛ «افراد نیروی هوایی و مردم مسلح که شایع بود از اعضای چریک‌های فدایی خلق و مجاهدین خلق هستند در پشت‌بام‌ها و پشت سنگرهایی که با شن و ماسه و برنج ایجاد شده بود، سنگر گرفته بودند. آتشبارهای نیروی هوایی که دیروز از لشگر گارد به غنیمت گرفته شده، چند بار تانکها را در معرض رگبار شدید قرار دادند. نیروی هوایی تقریبا بر تمام منطقه شرق تهران مسلط است. تانکها هر چند دقیقه یکبار در خیابان‌های نیروی هوایی، فرح‌آباد،
آگهی
نظام‌آباد، سی‌متری نیروی هوایی یا تهران نو عبور می‌کنند و افراد پاسدار را در معرض گلوله قرار می‌دهند. بیش از چهارهزار نفر از افراد مسلح مردم و نیروهای هوایی از منطقه محافظت می‌کنند. چند برابر این عده از افراد نیروی هوایی و دیگر نیروها و هم‌چنین عده‌ای از پرسنل وظیفه نیروهای مسلح هر لحظه آماده‌اند که در صورت امکان اسلحه به‌دست گیرند و وقتی یکی از افراد زخمی و یا خسته می‌شود، چند نفر داوطلب هستند به جای او در سنگر قرار گیرند. این گروه که در واقع ذخیره مبارزان هستند از ساکنان همین منطقه بوده و یا از مناطق دیگر به کمک آمده‌اند. مردم از هیچ‌گونه کمکی به نیروی هوایی و افراد مسلح دریغ نمی‌کنند.»