دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا روز چهارشنبه ۶ دسامبر اعلام کرد که بیتالمقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت خواهد شناخت و سفارت خود در اسرائیل را پس از هفتاد سال از تلآویو به این شهر منتقل خواهد کرد.
این خبر واکنش سازمان های بینالمللی از جمله سازمان ملل، اتحادیه اروپا و اتحادیه عرب، همچنین واکنش رهبران سیاسی کشورهای اروپایی و آسیایی، درنهایت واکنش شدید جهان اسلام را به همراه داشت.
فرای از اعتراضات مسلمانان و عمدتا فلسطینیها به این تصمیم، به نظر میرسد موضع جدید دونالد ترامپ، موقعیت را برای محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین بیش از پیش دشوار کرده باشد؛ آن هم در زمانی که مدت زیادی از آشتی او با رقیب دیرینهاش در حماس نگذشته و همزمان تردیدها در میان افکار عمومی فلسطین، هم دربارۀ رهبری آقای عباس بر تشکیلات خودگردان فلسطین و هم دربارۀ نقش آمریکا در روند صلح خاورمیانه افزایش یافته است.
محمود عباس برای تسکین افکار عمومی فلسطینیها و همچنین جلوگیری از حملات رقبایش، بشدت به تصمیم آقای ترامپ واکنش نشان داد و احتمالا در قدم بعدی، موضع سختتری در قبال روند صلح خاورمیانه و موضع نرمتری در قبال رقیبش در حماس اتخاذ خواهد کرد؛ اتفاقی که برای عباس و مقامات این تشکیلات، خبر بدی خواهد بود.
اما پس از این واکنش تند، مرحلۀ بعد چه خواهد بود؟
در بعد سیاست داخلی، به نظر میرسد در کوتاه مدت این تغییرِ سیاستِ آمریکا تعادل را در میان جناحهای مختلف فلسطینی به هم بزند.
جنبش فتح به رهبری محمود عباس و جنبش حماس به رهبری اسماعیل هنیه سرانجام در ماه اکتبر و پس از ۱۰ سال تنش و اختلاف، با یکدیگر صلح کرده و پیمان آشتی را امضا کردند. در جریان مذاکرات آشتی، محمود عباس بر خلع سلاح نظامیان حماس تاکید داشت و حاضر به پرداخت دستمزد کارکنان بخش اداری که توسط حماس در غزه استخدام شده بودند، نبود.
اما احتمالا اکنون پافشاری بر این مواضع برای آقای عباس سخت میشود؛ چراکه حماس میتواند از این استدلال استفاده کند که تهدید ناشی از اعلامیه ترامپ مبنی بر به رسمیت شناختن بیتالمقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، ایجاب میکند که گروههای فلسطینی وحدت و یکپارچگی خود را حفظ کنند و بر این اساس برقراری آرامش در روابط میان فتح و حماس ضروری است. در چنین حالتی در صورت پافشاری محمود عباس بر مواضع قبلی خود، حماس میتواند او را متهم کند که منافع حزب را بر منافع ملت فلسطین ترجیح داده است.
بیشتر بخوانید: رهبر حماس فلسطینیها را به انتفاضه جدید فراخواند
اما این اعلامیه تاثیر دیگری نیز بر اقتدار آقای عباس خواهد گذاشت. فلسطینیها مدتهاست که به محمود عباس در موضوع کار با آمریکا برای از سر گیری مذاکرات صلح، با شک و تردید مینگرند.
آخرین دور این مذاکرات میان اسرائیل و فلسطینیها در سال ۲۰۱۴ میلادی متوقف شد و پس از آن فلسطینیها در اعتراض به شهرکسازیهای غیرقانونی اسرائیل، حاضر به شرکت در گفتگوها نشدند. درگیریهای اخیر در مسجدالاقصی پس از نصب دستگاه های فلزیاب نیز هر نوع زمینۀ مساعد برای از سرگیری گفتگوها را از بین برد.
با آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ، هیاتی آمریکایی که جارد کوشنر، داماد و مشاور آقای ترامپ نیز عضو آن بود در ماه اوت و با هدف به جریان انداختن روند صلح، به خاورمیانه سفر کرد. محمود عباس نیز در گفتگوهای خود با دونالد ترامپ، نسبت به برقراری صلح با میانجیگری دولت آمریکا ابراز امیدواری کرد و اعلام کرد باور دارد که دولت آقای ترامپ میتواند سرانجام «معامله قرن» میان فلسطینیها و اسرائیلیها را شکل دهد.
بیشتر بخوانید: داماد ترامپ برای مذاکرات صلح فلسطین و اسرائیل به خاورمیانه میرود
بیشتر بخوانید: ترامپ در دیدار با عباس: توافق صلح دردورۀ ریاستم محقق خواهد شد
اکنون با تصمیم آقای ترامپ مبنی بر به رسمیت شناختن بیتالمقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، بار دیگر محاسبات فلسطینیها به هم ریخته است.
دولت ترامپ هنوز از طرح خود برای صلح در خاورمیانه پرده برنداشته و به این ترتیب هنوز روشن نیست که برای به سرانجام رسیدن این طرح، از فلسطینیها چه درخواستهایی خواهد شد. شایعات میگویند که احتمالا فلسطینیها مجبور میشوند برای رسیدن به صلح دست به یک سازش سیاسی غیرقابل قبول بزنند و یا اینکه کشورهای عربِ متحد آمریکا، فلسطینیها را برای پذیرش چنین سازشی تحت فشار می گذارند.
تصمیم جدید دونالد ترامپ دربارۀ بیتالمقدس در کنار این دست از شایعات، تنها باعث شده است که شک و تردیدها دربارۀ مذاکرات آتی صلح بیشتر و چشمانداز آن برای فلسطینیها تیرهتر شود.
پیشبینی میشود که آقای عباس بهزودی از سوی رقبا و دیگر گروههای مخالف متهم به سادهلوحی در مقابل دولت ترامپ متهم شود. این موضوع میتواند فرصتی برای رقبای او حتی در داخل حزب فتح ایجاد کند تا به مخالفان او بپیوندند و به تدریج امکان جانشینی خود را در دستگاه قدرت حکومت خودگردان فلسطین فراهم کنند.
در چنین شرایطی تصور اینکه آقای عباس چگونه میتواند با دولت ترامپ در موضوع صلح کار کند، دشوار است.