نرگس محمدی که از او به عنوان یکی از صریح اللهجه‌ترین مخالفان حکومت ایران نام برده می‌شود روز جمعه به عنوان برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۲۳ معرفی شد. او کیست و چه فعالیت‌هایی کرده که منجر دریافت این جایزه شده است؟
آگهینام نرگس محمدی که در یک دهه گذشته به عنوان یکی از صریح‌اللهجه‌ترین منتقدان حکومت ایران جا افتاده است، پیش از آن بیشتر به خاطر نظارت بر وضعیت حقوق بشر در این کشور مطرح بود.
خانم محمدی اگرچه سابقه بازداشت در اواخر دهه هفتاد شمسی را دارد اما بازداشت او در سال ۱۳۸۹ در مقام نایب رئیسی و سخنگویی کانون مدافعان حقوق بشر بود که نامش را بیش از پیش در کانون توجه قرار داد.
او عضو نهادی بود که در اوج فعالیت‌هایش در اواسط دهه هشتاد شمسی، نظارت بر وضعیت حقوق بشر در ایران و دفاع از متهمان و زندانیان سیاسی در این کشور را بر عهده داشت.
کانون مدافعان حقوق بشر که ریاست آن برعهده شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۰۳ است، پیش از پلمپ دفتر آن در تهران، محل حضور شماری از شناخته‌‌شده‌ترین وکلای حقوق بشری ایران مانند عبدالفتاح سلطانی، محمد شریف، محمد سیف‌زاده و محمدعلی دادخواه بود.
خانم محمدی در همان زمان‌ها علاوه بر کانون مدافعان حقوق بشر در شورای ملی صلح به عنوان رئیس هیات اجرایی آن فعال شد و بعدها در کارزار «لغو گام به گام اعدام»، موسوم به «لگام» مشغول به فعالیت شد.
اما او در سال‌های گذشته با اتخاذ مواضعی مانند «لزوم گذار از حکومت جمهوری اسلامی و استبداد دینی» و همچنین «تحریم انتخابات»، لحن تندتری به فعالیت‌هایش داده است.
خانم محمدی از جمله ۱۵ فعال سیاسی و مدنی ایرانی است که حکومت ایران را «اصلاح‌ناپذیر» دانسته و خواستار برگزاری همه‌پرسی تحت نظارت سازمان ملل متحد شده است.
او همچنین در بهمن سال ۱۳۹۸ از مردم ایران خواست که «به حرمت خون کشته‌شدگان آبان» در انتخابات محلس شرکت نکنند.
خانم محمدی تاکنون چندین جایزه بین‌المللی از جمله «جایزه ساخاروف انجمن فیزیک آمریکا در سال ۲۰۱۸»، «جایزه الکساندر لانگر در سال ۲۰۰۹» و «جایزه روز جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۱۶» را دریافت کرده است.
خانم محمدی که متولد اردیبهشت ۱۳۵۱ و دانش‌آموخته فیزیک کاربردی است، در ابتدا فعالیت‌های خود را با ملی- مذهبی‌ها آغاز کرد.
او در سال ۱۳۷۸ با تقی رحمانی، فعال ملی- مذهبی و زندانی سیاسی سابق ازدواج کرد که حاصل این ازدواج دو فرزند دوقلو است.
آقای رحمانی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب ۵۷، بیش از ۱۴ سال را در زندان گذرانده است.
پس از خروج آقای رحمانی از ایران و ماندن خانم محمدی در این کشور که با بازداشت او همراه شد، وضعیت دو فرزند دوقلوی آن‌ها بارها مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
فرزندان خانم محمدی پس از زندانی شدن مادرشان، ایران را ترک کردند و به پدرشان، آقای رحمانی در فرانسه پیوستند.
آقای رحمانی بارها از اینکه مسئولان امنیتی به دفعات مانع تماس تلفنی همسرش با فرزندان دوقلویشان شده‌اند، گلایه کرده است.
پیش از این آقای رحمانی در گفتگوی اختصاصی با یورونیوز درباره همسرش و مبارزات او گفته بود: «نرگس محمدی، همسر من یک فعال حقوق بشر است که الان در زندان است قبلا ۷ سال زندان کشیده و الان هم باید ۸ سال و نیم زندان بکشد. او در زندان هم که هست از این مبارزات مردم ایران حمایت می‌کند و این را وظیفه خودش می‌داند. نرگس و بسیاری از فعالان حقوق بشر الان در زندان هستند افرادی مثل کیوان صمیمی، سعید مدنی، مصطفی نیلی، حسن یونسی.. این ها وکلا و جامعه‌شناسانی هستند که در زندان هستند.ببینید اتفاق مهم در داخل خود ایران می‌افتد و مردم ایران عاقبت همه چیز را تعیین می‌کنند...اما حمایت‌های بین‌المللی به مردم ایران و حرکتشان کمک می‌کند پس انتظار است که جامعه بین‌الملل از اعتراضات مردم حمایت‌کند و در کنار مردم ایران بایستد.»
نخستین تجربه زندان
نخستین تجربه زندان خانم محمدی به دوران دانشجویی او در دهه هفتاد برمی‌گردد. او همچنین در سال ۱۳۸۰ پس از بازداشت تعدادی از فعالان ملی مذهبی از جمله آقای رحمانی، مدتی در بازداشتگاه ۵۹ سپاه در عشرت‌آباد زندانی شد.
خانم محمدی پس از اعتراض‌ها به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، ابتدا ممنوع الخروج و سپس در خرداد ۱۳۸۹ بازداشت شد. او پس از ابتلا به «اسپاسم عضلانی و فلج موقت» در زندان، آزاد شد.
آگهیاما خانم محمدی دوباره در اردیبهشت ۱۳۹۱ بازداشت شد، بازداشتی که در تیرماه همان سال پس از تشخیص پزشکان خاتمه یافت.
خانم محمدی در سال ۱۳۹۳ پس از دیدار با کاترین اشتون، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا که به تهران رفته بود، بازداشت شد. او در همان سال در دادگاهی به ریاست قاضی صلواتی به ۱۶ سال زندان محکوم شد که ۱۰ سال آن قابل اجرا بود.
خانم محمدی که دوران محکومیت خود را در آن زمان در زندان اوین می‌گذراند پس از تحصن در همبستگی با خانواده‌های کشته‌شدگان آبان ۹۸، به طور ناگهانی به زندان زنجان منتقل شد. او از ضرب و شتمش در جریان انتقال به زندان زنجان خبر داد.
وضعیت نامناسب جسمانی خانم محمدی در دورانی که در زندان بود، باعث شد که او بارها به بهداری زندان و بیمارستان منتقل شود. سر انجام خانم محمدی ۱۷ مهر ۱۳۹۹ پس از آنکه شامل قانون تازه‌تصویب‌‌شده کاهش مجازات حبس شد، از زندان آزاد شد.
خانم محمدی سرانجام در خرداد ۱۴۰۰ به اتهامات «تبلیغ علیه نظام»، «تحصن در دفتر زندان»، «تمرد از ریاست و مقامات زندان» و «تخریب شیشه‌ها» و «افترا» به ۸۰ ضربه شلاق تعزیری، ۳۰ ماه حبس تعزیری و پرداخت دو فقره جزای نقدی محکوم شد، محکومیتی که در آبان ۱۴۰۰ اجرایی شد.
آگهیاینک پس از ۲۰ سال، نرگس محمدی دومین برنده ایرانی جایزه صلح نوبل پس از خانم عبادی است.