«نه به بردهداری و نه به کار اجباری مگر آنکه برای مجازات فردی که به در ایالات متحده و یا حوزه قضایی آن به درستی محکوم شده باشد.» این گزارش درباره مستند «سیزدهمین» را بخوانید:
افزایش اعتراضات به کشته شدن جورج فلوید به دست پلیس در ایالات متحده نه تنها واکنش به موضوع نژادپرستی را در جهان برانگیخته بلکه برای بسیاری انگیزهای برای کسب دانش درباره این موضوع ایجاد کرده است.
کتاب ها، فیلمهای مستند و مقالات بسیاری در هفتههای گذشته مورد توجه علاقهمندان به دریافت اطلاعات بیشتر درباره نژادپرستی و ریشههای آن قرار گرفته است.
از ده کتاب پرفروش آمازون در هفته گذشته، هفت کتاب درباره مبارزه علیه نژادپرستی، تاریخ نژادپرستی و روایت افراد از تجربیات خود دراینباره بود.
از میان فیلمها و مستندهای ساخته شده درباره موضوع نژادپرستی، یک فیلم مستند بیشتر مورد توجه قرار گرفت. تا جائیکه نتفلیکس، توزیعکننده این مستند اخیرا در وبسایت و یوتیوب آنرا به صورت رایگان در اختیار مخاطبان قرار داد و دوشنبه شب در واشنگتن، پایتخت آمریکا پس از تظاهرات، مردم معترض دستهجمعی در کپیتال هیل به تماشای این مستند نشستند.
این مستند «سیزدهمین» نام دارد و به کارگردانی ایوا دورونی در سال ۲۰۱۶ برای اولینبار اکران شد. این فیلم در سال ۲۰۱۷ جایزه اسکار بهترین فیلم مستند را کسب کرد.
فیلم مستند «سیزدهمین» به چه موضوعی میپردازد؟
ایوا دورونی در مستند سیزدهمین «13th» از طریق مصاحبه با کارشناسان و افراد مختلف و با ترکیبی از تصاویر آرشیوی و اطلاعات تاریخی به راهگریزی اشاره میکند که در متمم سیزدهم قانون اساسی ایالات متحده راه را برای اعمال نژادپرستی و بردهداری از نوعی دیگر باز کرده است.
مستند «سیزدهمین» در واقع به فرآیند تاریخی و قانونی «حبس انبوه» و «بیگاری» زندانیان سیاهپوست و رنگینپوست در ایالات متحده و مجرمسازی از آنان در سالهای پس از اعلامیه لغو بردهداری و حتی پس از جنبش حقوق مدنی سیاهپوستان تا حال حاضر میپردازد.
این مستند با بخشهایی از فیلم صامت «تولد یک ملت» ساخته دیوید وارک گریفیث که در سال ۱۹۱۵ منتشر شد آغاز میشود، فیلمی که در آن سیاهپوستان آمریکایی را افرادی بدوی، بزهکار و متجاوز و اعضای سازمان نژادپرست کوکلوسکلان را مبارزانی دلاور نشان میدهد. سازمانی که اگرچه در آن سالها تمام شده به حساب میآمد اما پس از اکران این فیلم جان دوباره گرفت.
«سیزدهمین» علاوه بر نشان دادن نقش احزاب سیاسی و روسای جمهوری از دموکرات و جمهوریخواه در این روند سیستماتیک نژادپرستی و مجرمسازی از سیاهپوستان به نقش «صنعت زندان» و لابیهای سرمایهداری در قانونسازی در راستای این فرآیند تاریخی اشاره میکند.
ایوا دورونی در این مستند تنها با کارشناسان و فعالان لیبرال مسلک و چپگرایی چون آنجلا دیویس یا هنری لوئیس گیتس و ون جونز مصاحبه نکرده، او به سراغ محافظهکارانی نظیر نوت گینگریچ، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا از حزب جمهوریخواه در سالهای ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ و گروور نورکویست، فعال سیاسی جمهوریخواه نیز رفته است.
این افراد در کنار برخی دیگر از چهرههای سیاسی دموکرات در این مستند به اشتباهات خود و یا حزب مطبوعشان در فرآیند «حبس انبوه» و رشد «صنعت زندان» اذعان میکنند.
مستند «سیزدهمین» در ابتدای روایت خود به پایان جنگهای داخلی آمریکا و تصویب قانون منع بردهداری میپردازد. زمانیکه ایالتهای جنوبی منبع اصلی درآمدزایی و نیروی کار خود یعنی «بردگان» را از دست دادند و در همین زمان بود که راه گریز متمم سیزدهم قانون اساسی ایالات متحده به کمک آنها آمد.
متمم سیزدهم قانون اساسی آمریکا چه میگوید و راه گریز آن کدام است؟
«نه به بردهداری و نه به کار اجباری مگر آنکه برای مجازات فردی که در ایالات متحده و یا حوزه صلاحیت قضایی آن به درستی محکوم شده باشد.»
این بند اول متمم سیزدهم قانون اساسی ایالات متحده است. قانونی که به صورت رسمی بردهداری در آمریکا را غیرقانونی و ممنوع کرد. پیش از تصویب این متمم هنوز بردهداری در برخی ایالتها قانونی بود اما منع قانونی آن به معنای پایان نژادپرستی، آزار سیاهپوستان و از بین رفتن تبعیض نشد بلکه با استفاده از راه گریز این متمم یعنی بخش «مگر آنکه فرد مجرم باشد»، بسیاری از سیاهپوستان با اتهامات جزئی بازداشت و روانه زندان برای بیگاری و کار اجباری شدند.
به گفته کارشناسان این مستند نشان میدهد که با روی کار آمدن دولتهای مدرن از نیکسون تا ریگان، جورج بوش پدر و حتی بیل کلینتون، چگونه روند مجرمسازی و غیرانسانی نشان دادن چهره سیاهپوستان در آمریکا وارد عرصه سیاست و ابزار رای آوری نامزدهای انتخاباتی شد.
در همین حال زندان برای در خدمت گرفتن «مجرمان» و کسب درآمد از کار رایگان اجباری تبدیل به صنعتی عظیم و قدرتمند شد که در لابیهای سیاسی و قانونگذاری نقش اساسی دارد.
این مستند که در سال ۲۰۱۶ به روی صحنه رفت در پایان صحنههایی از کمپینهای انتخاباتی دونالد ترامپ و رفتار او و هوادارانش با شهروندان سیاهپوست را نشان میدهد.
همچنان که این صحنهها یادآور تصاویر آغاز مستند و رفتار تحقیرآمیز با سیاهپوستان است، دونالد ترامپ نیز از همان الفاظی برای توصیف خود استفاده میکند که بسیاری از سیاستمداران پیشین در فرآیند مجرمسازی سیاهپوستان از آن استفاده کردند: «من مرد نظم و قانون هستم» جملهای که در هفتههای گذشته پس از کشته شدن جورج فلوید به دست پلیس مینیاپولیس و برخورد خشن نیروهای پلیس با معترضان مجددا از زبان دونالد ترامپ شنیده شد.
«سیزدهمین» با لیستی از اسامی افرادی پایان مییابد که به دست پلیس کشته شدند. افرادی که تنها به دلیل رنگ پوستشان هدف گلوله ماموران قرار گرفتند و در اکثر موادر عدالت درباره قاتلان آنها اجرا نشد.
با افزایش موج اعتراضات پس از کشته شدن جورج فلوید بسیاری از فعالان حقوق سیاهپوستان بر این موضوع تاکید کردند که این یک اتفاق منحصر به فرد نبود بلکه روندی تاریخی و سیستماتیک در برخورد تبعیضآمیز، خشونتبار و نژادپرستانه با آمریکاییهای آفریقایی تبار است.