درگیری بین اسرائیل و نیروهای فلسطینی از زمان حمله ۷ اکتبر گروه شبه نظامی حماس باعث افزایش تعداد کشته‌ها به ویژه در میان فلسطینی‌ها و اتهامات جنایات جنگی در هر دو طرف شده است.
آگهیمساله جنایات جنگی یکی از مواردی است که در دهه‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و سازمان‌های حقوقی در سراسر جهان تاکید دارند حتی در شرایط جنگی هم باید اصولی مد نظر قرار گیرد تا بتوان در حد امکان از جان باختن غیرنظامیان بیشتر جلوگیری کرد. اما بر اساس قوانین بین‌الملل این اصول و قواعد چیست؟
قواعد پذیرفته شده بین‌المللی در خصوص درگیری مسلحانه از کنوانسیون ۱۹۴۹ ژنو که توسط همه کشورهای عضو سازمان ملل تصویب شده و با احکام دادگاه‌های بین‌المللی جنایات جنگی تکمیل شده، پدید آمده است.
این قواعد درواقع مجموعه‌ای از معاهدات در خصوص رفتار با غیرنظامیان، سربازان و اسیران جنگی است که در مجموع به عنوان «قوانین درگیری‌های مسلحانه» و یا «حقوق بین‌المللی بشردوستانه» شناخته می‌شود. این مجموعه قوانین چه برای نیروهای دولتی مانند اسرائيل و همینطور برای گروه‌های مسلح سازمان یافته از جمله شبه نظامیان حماس اعمال می‌شود.
چه اقداماتی می تواند قانون جنایات جنگی را نقض کند؟
دیده بان حقوق بشر مستقر در نیویورک، هدف قرار دادن عمدی غیرنظامیان، حملات موشکی بی رویه، و گروگان گرفتن غیرنظامیان توسط گروه‌های مسلح فلسطینی و همچنین حملات متقابل اسرائیل در غزه که منجر به کشته شدن صدها فلسطینی شد، به عنوان جنایات جنگی احتمالی ذکر کرده است.
گروگان گیری، قتل و شکنجه صراحتا بر اساس کنوانسیون ژنو ممنوع است، در حالی که حملات فراوان و بی‌وقفه اسرائيل به غیرنظامیان در نقاط مختلف غزه هم می‌تواند مشمول تحقیقات جنایات جنگی شود.
در پاسخ به حملات گروه تروریستی حماس، اسرائيل بار دیگر موج بی‌سابقه‌ای از حملات را علیه مردم غزه که چندین سال است تحت محاصره اسرائيل قرار دارند، آغاز کرد. در این منطقه پیش از حملات اسرائيل ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر زندگی می‌کردند و اسرائيل با قوی‌ترین کمپین بمباران خود در تاریخ ۷۵ ساله درگیری‌های میان اسرائيل و فلسطینی‌ها کل مناطق نوار غزه را ویران کرد و تا کنون بیش از ۷ هزار فلسطینی در این حملات کشته شده‌اند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد روز سه‌شنبه با ابراز نگرانی از «نقض آشکار قوانین بین‌المللی بشردوستانه» در غزه، تاکید کرد که حملات حماس در خلاء ایجاد نشده و فلسطینی‌ها از دهه‌ها اشغال اسرائيل رنج می‌برند. او همچنین در اظهاراتی که اصلا به مذاق اسرائيلی‌ها خوش نیامده از غیرنظامیان در غزه نیز حمایت کرد.
کنوانسیون‌های ژنو چه می‌گویند؟
هدف کلی کنوانسیون‌های ژنو و دیگر معاهدات بشردوستانه بین‌المللی حمایت از غیرنظامیان در زمان جنگ و به حداقل رساندن رنج و تلفات آنها در مناقشات مختلف است. طبق قوانین درگیری‌های مسلحانه، رزمندگان شامل اعضای نیروهای مسلح دولتی، نیروهای نظامی و داوطلبانه و گروه‌های مسلح غیردولتی می‌شوند.
محاصره غزه توسط اسرائيل در صورتی که غیرنظامیان را هدف قرار دهد به جای اینکه ابزاری مشروع برای تضعیف توانایی‌های نظامی حماس باشد می‌تواند جنایت جنگی تلقی شود. هدف قرار دادن مستقیم غیرنظامیان یا اشیاء غیرنظامی بر اساس قوانین درگیری مسلحانه اکیدا ممنوع است. با این حال، از زمان حملات اسرائيل به نوار غزه موارد این چنینی بسیار مشاهده شده است.
هرچند موارد استثنایی وجود دارد که می‌تواند مراکز غیرنظامی را به اهداف نظامی قانونی تبدیل کند اما در آن صورت هم حملات به اهداف نظامی باید متناسب باشد به این معنی که نباید به تلفات بیش از حد غیرنظامیان و یا آسیب به مراکز غیرنظامی منجر شود.
کدام نهادها می‌توانند جنایات جنگی ادعایی را دادگاهی کنند؟
اولین دادگاهی که در صف رسیدگی به جنایات جنگی ادعایی قرار می گیرد، حوزه های قضایی محلی هستند، در این مورد دادگاه‌های اسرائیل و سرزمین های فلسطینی. اگر متهمان فلسطینی به جنایات در اسرائیل و همه اسرائيلی‌های مرتکبان جنایات در غزه در داخل محاکمه نشوند، دادگاه کیفری بین المللی (ICC) در لاهه تنها نهاد حقوقی بین‌المللی است که می‌تواند اتهامات را مورد بررسی قرار دهد.
اساسنامه دادگاه بین‌المللی کیفری رم به این نهاد اختیار قانونی می‌دهد تا در مورد جنایات ادعایی در قلمرو اعضای خود یا اتباع آنها تحقیق کند، در صورتی که مقامات داخلی «نخواهند یا قادر به انجام این کار نباشند.»
نقش ICC چیست؟
دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC)، دادگاه دائمی جنایات جنگی جهان، در سال ۲۰۰۲ در لاهه افتتاح شد. این دادگاه صلاحیت رسیدگی به جنایات جنگی، جنایات علیه بشریت و نسل‌کشی را در ۱۲۳ کشور عضو یا اتباع آن دارد.
بسیاری از قدرت های بزرگ جهان از جمله چین، ایالات متحده، روسیه، هند و مصر عضو نیستند. دیوان کیفری بین‌المللی سرزمین‌های فلسطینی را به عنوان یک کشور عضو به رسمیت می‌شناسد، در حالی که اسرائیل صلاحیت دادگاه را رد می کند و به طور رسمی با آن تعاملی ندارد.
با بودجه و کارکنان محدود، در حال حاضر دادستان‌های دیوان کیفری بین‌المللی در حال بررسی ۱۷ پرونده از اوکراین و افغانستان گرفته تا سودان و میانمار هستند.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
دیوان کیفری بین‌المللی از سال ۲۰۲۱ تحقیقات مستمری را درباره اتهامات جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت در سرزمین‌های فلسطینی انجام داده است اما تاکنون هیچ حکم بازداشتی در این خصوص صادر نشده است.