این روزها بیابان‌های شرق افغانستان مملو از صدها هزار آواره است که برخی سرمای زمستان را در چادر می‌گذرانند و برخی به‌ناچار در فضای باز؛ و آنچه به همراه دارند اندک وسایلی است که توانسته‌اند هنگام اخراج از پاکستان با خود بردارند.
آگهیتصاویر منتشر شده از آوارگانی که از گذرگاه مرزی «تورخم» به افغانستان باز می‌گردند، یکی دیگر از جنبه‌های تلخ زندگی مردم این سرزمین است که در جستجوی مکانی امن و باثبات برای حیات، آواره بیابان‌ها شده‌اند.
بیش از ۴۰ سال جنگ و فقر و خشونت، مردم افغانستان را به یکی از «ریشه‌کن شده ترین» جمعیت‌های جهان تبدیل کرده است.
در حال حاضر حدود ۶ میلیون افغان در خارج از این کشور پناهنده هستند و ۳.۵ میلیون نفر دیگر نیز به به دلایلی همچون جنگ و زلزله و خشکسالی در داخل این کشور ۴۰ میلیون نفری آواره شدند.
یکی از خبرنگاران آسوشیتدپرس برای ماهها به بخش‌های مختلفی از افغانستان از مرزهای شرقی آن با پاکستان گرفته تا مرز غربی با ایران سفر کرده و به گفتگو با آوارگان و پناهندگان بازگردانده شده به این سرزمین جنگ‌زده پرداخته است.
افغانستان همواره یکی از فقیرترین کشورهای جهان بوده است؛ با این وجود پس از فروپاشی اقتصادی که در پی تسلط طالبان بر این کشور در سال ۲۰۲۱ میلادی روی داد، بیش از ۲۸ میلیون نفر (دو سوم جمعیت آن) برای بقا به کمک‌های بین‌المللی وابسته شدند.
آوارگان نیز از فقیرترین فقرای این کشور محسوب می‌شوند. بسیاری از آنهایی که ساکن اردوگاهها هستند حتی از تهیه غذا یا هیزم کافی برای گرما در زمستان نیز ناتوانند. زنان و کودکان اغلب گدایی می‌کنند و برخی نیز دختران خردسال خود را در قبال دریافت پول به ازدواج اجباری مردان در می‌آورند.
دختری ۱۵ ساله به نام «شمیلا» که در یک کمپ آوارگان ساکن است، یکی از دخترانی است که در قبال دریافت پول باید تن به ازدواج اجباری دهد.
او می‌گوید: «من چاره‌ای ندارم. اگر قبول نکنم، خانواده‌ام آسیب خواهند دید. می‌خواستم درس بخوانم و کار کنم، باید به مدرسه می‌رفتم. اما اکنون باید تمام رویاهایم را فراموش کنم تا بتوانم کمی به پدرم و خانواده‌ام کمک کنم.»
تصمیم پاکستان در اوایل سال جاری برای اخراج افغان‌هایی که بطور غیرقانونی وارد این کشور شده بودند، ضربه سنگینی برای این خانواده‌ها بود.
بسیاری از این افغان‌ها دهه‌ها بود که در پاکستان زندگی می‌کردند و عمدتا نیز به دلیل جنگ‌های پی در پی به خاک پاکستان پناه آورده بودند. اما پس از صدور این دستور، مجبور به ترک هر آنچه شدند که در این سال‌ها فراهم کرده بودند و اغلب نیز می‌گویند که مقامات پاکستانی مانع از آن شدند که آنها توشه زندگیشان را با خود بردارند.
اولین توقف این آوارگان اردوگاه «تورخم» بود؛ جایی که آوارگان مجبورند گاه روزها یا هفته‌ها را قبل از فرستادنشان به اردوگاهی دیگر، در بیابان‌ها بگذرانند. آنهم با غذایی کم و پوشیدنی‌هایی ناچیز که نمی‌تواند از آنها در مقابل سرمای کوهستان محافظت کند.
فاروق صدیق ۵۵ ساله و زن و فرزندانش، یکی خانواده‌های آواره در «تورخم» هستند. فاروق صدیق به خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌گوید که مدت ۳۰ سال در شهر پیشاور پاکستان زندگی کرده و خانه‌ای در آنجا دارد.
اما حالا در حالی از پاکستان رانده شده که حتی یک چادر به همراه ندارند و هشت شب گذشته را روی زمین خوابیده‌اند.
او می‌گوید: «من در افغانستان چیزی ندارم. نه خانه‌ای و نه جایی برای زندگی و نه پول کافی برای خرید خانه.»
هجوم به مرزهای ایران
اخراج افغان‌ها از پاکستان باعث شده که شمار آوارگانی که به امید یافتن کار به ایران مهاجرت می‌کنند، بطور قابل توجهی افزایش یابد.
هر ماه هزاران نفر از گذرگاه مرزی «زرنج» وارد ایران می‌شوند که یک مسیر بسیار خطرناک است. زیرا آنها باید از این گذرگاه در تاریکی شب و با کمک قاچاقچیان عبور کنند؛ سپس با استفاده از نردبان از دیوار مرزی بالا بروند و از طرف دیگر به پایین بپرند.
به همین دلیل معمولا مردان جوان ۱۲ تا ۲۰ ساله راهی این مسیر می‌شوند تا بتوانند در ایران کاری پیدا کنند و برای خانواده خود پول بفرستند. بسیاری از آنها نیز توسط مرزبانان ایرانی دستگیر و به افغانستان بازگردانده می‌شوند.
راه دیگری نیز برای ورود به ایران وجود دارد؛ البته بسیار طولانی‌تر. مهاجران باید پس از ساعت‌ها رانندگی با ماشین تا مرز جنوب‌غربی افغانستان، خود را به پاکستان برسانند و از میان کوه‌ها و بیابان‌های این کشور به مرز ایران نزدیک شوند.
آگهیدر این راه سخت، یک خطر دیگر نیز در کمین آنهاست: شبه‌نظامیان گروه سنی پاکستانی «جندالله» اغلب به این مهاجران حمله می‌کنند و شیعیانی را که در میان آنها هستند، می‌کشند یا می‌ربایند.