یورونیوز در گفتوگو با رضا نصری، «حقوقدان بینالملل و کارشناس سیاست خارجی» برخی جوانب حقوقی تصمیم اخیر دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا را بررسی کرد. این حقوقدان تاکید دارد که «نامگذاری نیروی نظامی یک دولت به عنوان «سازمان تروریستی» اساس و مبنای حقوقی ندارد و صرفاً یک اقدام سیاسی است.»
ایالات متحده آمریکا با قرار دادن نام سپاه پاسداران ایران در فهرست گروههای تروریستی معادله چند مجهولی پیش پای ایران و دیگر کشورهای جهان قرار داده است. بسیاری نکات هنوز در هالهای از ابهام است. یورونیوز در گفتوگو با رضا نصری، «حقوقدان بینالملل و کارشناس سیاست خارجی» تلاش کرد برخی جوانب تصمیم اخیر دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا به ویژه در ابعاد حقوقی آن را بررسی کند.
بروز جنگ احتمالی با ایران یکی از مواردی است که خیلیها را در داخل و خارج از ایران نگران کرده است. این حقوقدان در این زمینه میگوید: «این نامگذاری از نظر «روانی» و تبلیغاتی، دست تندروها را برای ایجاد زمینههای تقابل نظامی بازتر میکند. شاید به همین خاطر است که از هماکنون کنگره به فکر تصویب قانونی است که به موجب آن دولت ترامپ ملزم شود پیش از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران به صورت خاص و مشخص از کنگره مجوز دریافت کند.»
در همین حال نصری تاکید کرده که «نامگذاری نیروی نظامی یک دولت به عنوان «سازمان تروریستی» مبنای حقوقی ندارد و تنها یک اقدام سیاسی است.
آیا از نظر قواعد و قوانین بینالملل نقدی بر تصمیم اخیر دولت دونالد ترامپ در تروریست خواندن نیروهای سپاه پاسداران در ایران وارد است؟
تروریست خواندن نیروی نظامی یک دولت (state) در چارچوبهای مختلف حقوق بینالملل - اعم از چارچوب حقوق بشردوستانه و چارچوب حقوقیِ منشور سازمان ملل - قابل نقد است. حقیقت این است که نامگذاری نیروی نظامی یک دولت به عنوان «سازمان تروریستی» اساس و مبنای حقوقی ندارد و صرفاً یک اقدام سیاسی است. طبیعتاً دخالت دادن امر «سیاست» در یک رژیم حقوقی نیز هم عینیت و منطق حاکم بر آن را مخدوش میکند و هم آن نظام حقوقی را به شدت شکننده میسازد.
به عنوان مثال، اگر مرسوم شود سایر دولتها نیز - در تقابل یا به تبعیت از اقدام آمریکا - نیروهای نظامی یکدیگر را «سازمان تروریستی»» بخوانند، یک سرباز - که قاعدتاً باید در صورت اسیر شدن در خاکِ حریف مورد حمایت کنوانسیونهای ژنو قرار بگیرد و مثلا از تعقیب قضایی مصون بماند - ممکن است به جای برخورداری از حقوق مندرج در کنوانسیونهای ژنو و عُرف حاکم بر منازعات مسلحانه، به عنوان «تروریست» و «قاتل» مورد بازجویی و محاکمه قرار بگیرد! در این صورت، از رژیم حقوق بشردوستانه - که رفتار با اسیر از ارکان اصلی آن است - چه باقی میماند؟ همچنین اگر بنا باشد دولتهای عضو سازمان ملل با تروریست خواندن نیروهای نظامی یکدیگر، عملاً حق «دفاع مشروع» را در مورد یکدیگر زیر سؤال ببرند، چگونه میتوانند در چارچوب یک نظم قانونمحور با یکدیگر تعامل کنند؟
بنابراین میتوان گفت تصمیم اخیر ترامپ با نظام حقوق بینالملل سازگار نیست؟
بله، اقدام اخیر دولت ترامپ اقدامی نامتعارف و بی سابقه است که با نظام حقوق بینالملل کنونی تناسبی ندارد.
آیا تصمیم اخیر در تروریست خواندن نیروهای سپاه در ایران گزینه جنگ میان ایران و آمریکا را افزایش داده است؟
از نظر حقوقی، صرفِ این نامگذاری به صورت خودکار به دولت آمریکا «مجوز» برخورد نظامی با نیروهای سپاه را نمیهد. در شرایط فعلی، دولت آمریکا برای انتخاب هدفهای نظامی خود، مقید به رعایت محدودیتهای قانون 2001 AUFM کنگره است و این نامگذاری تغییری در این قانون یا تفسیر آن - به نحوی که سپاه را شامل شود - ایجاد نمیکند. اما طبیعتاً، چسباندن برچسب «تروریست» به یک نیروی مسلح، به دستگاه تبلیغاتی تندروهای واشنگتن این فرصت را میدهد تا علیه سپاه فضاسازی کنند، اتهاماتی را - در چارچوب عملیات «پرچم دروغین» (False flag) - متوجه آن کنند و زمینه را برای برخورد - ولو برخوردهای عارضی و تصادفی - آماده کند.
میشود درباره قانون 2001 AUFM کنگره بیشتر توضیح بدهید؟
مطابق این قانون - که در واکنش به حمله ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ تصویب شد - دولت آمریکا میتواند صرفا علیه طراحان این حمله و شرکای آنها (یعنی القاعده و شرکا) به زور متوسل بشود. یعنی باید ثابت کند نیروی مورد نظر آن مرتبط و شریک طراحان حمله ۱۱ سپتامبر است؛ که اثبات این رابطه هم ارتباطی با تروریست بودن یا نبودن آن نیروی مورد نظر ندارد. در واقع، طبق تفاسیری که از این قانون شده، حتی «دولت»ها هم میتوانند مشمول تعریف «شریک» باشند. پس آنچه این قانون را قابل استناد میکند «رابطه» است و تروریست خواندن یا نخواندن سپاه تاثیری در این امر ندارد. سناریوی دیگر برای توسل به زور در نظام حقوقی آمریکا هم، امکان استناد رئیسجمهور (به عنوان فرمانده کل قوا) به اختیارات خود مطابق قانون اساسی است، که این امر هم ربطی به تروریست بودن یا نبودن نیروی مورد هدف ندارد.
یعنی بیشتر دست تندروها برای انجام کارهای تبلغاتی باز میشود؟
بله این نامگذاری از نظر «حقوقی» تاثیری بر اختیار دولت آمریکا برای ورود به جنگ با ایران نمیگذارد، اما از نظر «روانی» و تبلیغاتی، دست تندروها را برای ایجاد زمینههای تقابل نظامی بازتر میکند. شاید به همین خاطر است که از هماکنون کنگره به فکر تصویب قانونی است که به موجب آن دولت ترامپ ملزم شود پیش از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران به صورت خاص و مشخص از کنگره «مجوز» دریافت کند.
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
تصمیم اخیر دولت آمریکا و فشارهای بیسابقه تحریمها آینده سیاسی ایران در منطقه را به چه سمت و سویی خواهد برد؟
آیندهٔ سیاسی ایران در منطقه تابع متغیرهای زیادی است. پروندهٔ سوریه، پروندهٔ یمن، پروندهٔ اتحادیهٔ اروپا، پروندهٔ چین، پروندهٔ بازار نفت، عاقبت مناسبات دوجانبه با همسایگان و دولتهای منطقه (مانند عراق)، عاقبت انتخابات اسرائيل و آمریکا، همگی عوامل و مؤلفههایی هستند که بر موقعیت و آیندهٔ ایران تاثیر خواهند داشت. بدون تردید نمیشود تاثیر بهسزا و اهمیت تحریمها و فشارهای آمریکا را نادیده گرفت، اما نمیشود آیندهٔ ایران را نیز به تک مولفهٔ تحریمها و فشارهای واشنگتن وابسته دانست.
بیشتر بخوانید: